Η παραδοσιακή μελισσοκομία στην Ελλάδα

Η παραδοσιακή μελισσοκομία:
από επίδειξη στο Στανό Χαλκιδικής

Τα κοφίνια
Παλιότερα που δεν υπήρχαν οι γνωστές ξύλινες κυψέλες, οι μελισσοκόμοι κατασκεύαζαν κοφίνια. Σήμερα λίγοι τα χρησιμοποιούν , ενώ ακόμα πιο λίγοι είναι αυτοί που κατασκευάζουν.

Στο χωριό μας κατασκευάζει κοφίνια μόνο ο κ. Γεώργιος Χαλκιάς, τέχνη που έμαθε από παλιότερους μελισσοκόμους του χωριού.
Ο κ. Γιώργος, με μεγάλη προθυμία, κουβάλησε τον απαραίτητο εξοπλισμό στην αυλή του σχολείου, για να μας δείξει τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζονται τα κοφίνια.

Πρώτα γίνεται ο σκελετός, ο οποίος αποτελείται από 12 βέργες λυγαριάς, τα «στημονάρια». Αυτές οι βέργες δένονται γερά και σχηματίζουν μια προεξοχή στην οροφή του κοφινιού, που την ονομάζουν «κτουκ». Τις 12 βέργες τις τοποθετούμε στο έδαφος και τις ανοίγουνε ώστε να σχηματιστεί ένα αστέρι. Στη συνέχεια παίρνουμε τρεις βέργες από ένα αναρριχόμενο φυτό, τη «σκρέπα», και αρχίζουμε το πλέξιμο της οροφής.

Μόλις γίνει η οροφή περίπου 30 εκατοστά, τότε λυγίζουμε τα «στημονάρια» και τα τοποθετούμε σε έναν οδηγό από σύρμα με την ίδια διάμετρο και συνεχίζουμε το πλέξιμο για 5 εκατοστά ακόμα.

Τότε σταματούμε το πλέξιμο με «σκρέπες» και συνεχίζουμε με σχισμένα καλάμια για 20 περίπου εκατοστά. Μετά πλέκουμε για λίγο με σχισμένες βέργες λυγαριάς, κάνουμε δηλαδή ένα ζωνάρι, για να είναι πιο ανθεκτικό. Συνεχίζουμε πάλι με καλάμια για 20 εκατοστά και μετά πλέκουμε άλλο ένα ζωνάρι, το «μελίγγι», με βέργες λυγαριάς.

Τώρα είμαστε έτοιμοι να τοποθετήσουμε τα έξι πόδια, τις «κλούτσες». Αυτά είναι ξύλινα και σφηνώνονται ανάμεσα στο πλέξιμο.

Στη συνέχεια κάνουμε ένα μείγμα από βουνιές (κόπρανα αγελάδας), στάχτη και νερό και μ’ αυτό αλείφουμε το κοφίνι, δύο «χέρια», για μόνωση και προστασία από το σαράκι.

Τις κηρήθρες μέσα στο κοφίνι τις στηρίζουμε με κάτι ξύλινες βελόνες, τις «τσίτες» , με τι οποίες τρυπούμε το κοφίνι πέρα ως πέρα.

Πάνω στα κοφίνια, για να προστατεύονται από τον ήλιο και τη βροχή, τοποθετούσαν παλιότερα κλαδιά φτέρης και χώμα.

Η μεταφορά των κοφινιών γινόταν με ζώα. Πρώτα έκλειναν το κάτω μέρος με τσουβάλια, τα έδεναν γερά να μη φύγουν οι μέλισσες και στη συνέχεια τα φόρτωναν. Σε κάθε ζώο έβαζαν μέχρι και 12 κοφίνια.

Πώς όμως έβγαζαν το μέλι από τα κοφίνια χωρίς τις σημερινές μηχανές;
Αφού έβγαζαν τις «τσίτες», με τις οποίες ήταν στερεωμένες οι κηρήθρες, τις έπαιρναν και τις έβαζαν σ’ ένα καζάνι να ζεσταθούν και να μαλακώσουν. Ύστερα τις έστυβαν με τα χέρια και έσταζε το μέλι.

Πώς χωρίζουμε ένα μελίσσι

Όταν ένα μελίσσι αναπτυχθεί καλά, τότε ο μελισσοκόμος το χωρίζει. Δηλαδή από ένα μελίσσι κάνει δύο. Στις κυψέλες η διαδικασία είναι πιο εύκολη απ’ ότι στα κοφίνια.

Βγάζει τα τελάρα και ψάχνει με προσοχή τη βασίλισσα. Μόλις τη βρει, τη βάζει σε μια άλλη κυψέλη μαζί με τις μισές μέλισσες και απομακρύνει την κυψέλη, ώστε να μην μπορούν να επιστρέψουν πίσω. Το παλιό μελίσσι που έμεινε χωρίς βασίλισσα, θα αναγκαστεί να βγάλει καινούρια.

Στα κοφίνια όμως, η διαδικασία του χωρίσματος είναι εντυπωσιακή.

Την Τετάρτη, 25 Απριλίου, πήγαμε σε μια τοποθεσία λίγο πιο έξω από το χωριό, όπου ο κ. Γεώργιος Χαλκιάς έχει τα μελίσσια του και μας έδειξε πώς γίνεται το χώρισμα.

Στην αρχή παίρνουμε ένα άδειο κοφίνι και το τοποθετούμε πλαγιαστά πάνω σε μια βάση. Μετά παίρνουμε το κοφίνι, που θέλουμε να χωρίσουμε, και το βάζουμε ανάποδα ακριβώς από κάτω. Ανάμεσα στα δυο κοφίνια απλώνουμε ένα πανί, για να μπορούν να περάσουν οι μέλισσες από το ένα κοφίνι στο άλλο. Με το καπνιστήρι, καπνίζουμε τις μέλισσες, για να ηρεμήσουν.




Τότε με κάποιο αντικείμενο χτυπούμε ελαφρά στα πλαϊνά το γεμάτο κοφίνι και οι μέλισσες αρχίζουν να ανεβαίνουν προς τα πάνω. Αυτή η διαδικασία λέγεται «σαλάγισμα». Καθώς προχωρούν οι μέλισσες, προσέχουμε να εντοπίσουμε τη βασίλισσα.


Μόλις τη βρούμε, τη βάζουμε μέσα σ’ ένα μικρό κουτάκι με τρυπούλες, για να μπορούν να τη βλέπουν οι μέλισσες, και το τοποθετούμε μέσα στο άδειο κοφίνι. Οι μέλισσες τότε φεύγουν από το γεμάτο κοφίνι και πηγαίνουν στο άδειο, να βρουν τη βασίλισσά τους.

Όταν φύγουν οι μισές περίπου μέλισσες, βγάζουμε μερικές κηρήθρες από το γεμάτο και τις στερεώνουμε στο άδειο και με ένα πανί κλείνουμε το κοφίνι, που έχει τη βασίλισσα. Αυτό το κοφίνι , όπως και στις κυψέλες, το απομακρύνουμε περίπου 5 χιλιόμετρα, για να μην μπορούν να επιστρέψουν οι μέλισσες στο παλιό κοφίνι, το οποίο θα αναγκαστεί να βγάλει καινούρια βασίλισσα.

Αναμνηστική φωτογραφία με το χωρισμένο κοφίνι

πηγή δεν αναφέρεται επειδή είναι αλίευμα απο το διαδίκτυο χωρίς διεύθυνση
ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΤΟ ΣΤΑΝΟ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ

Lorenzo. Lorraine. Langstroth (1810-1895)

O επίσκοπος Λορέντζο Λάνγκστροθ -Lorenzo Langstroth- (25 Δεκέμβρη 1810 – Οκτώβρη 6, 1895), μελισσοκόμος ιερωμένος και δάσκαλος, ο επονομαζόμενος και πατέρας της Αμερικανικής μελισσοκομίας,κι όχι μόνο θα προσθέταμε.

L. L. Langstroth γεννήθηκε στη Φιλαδέλφια της Πενσυλβάνια.

Σαν παιδί είχε επιδείξει εξαιρετικό ενδιαφέρον για την παρατήρηση και τις συνήθειες-συμπεριφορές των εντόμων ,τιμωρήθηκε μάλιστα επειδή άνοιγε τρύπες στα παντελόνια του ενώ μάθαινε όσα περισσότερα μπορούσε για τα έντομα.

Πήρε το πτυχίο του στο πανεπιστήμιο Γέηλ το 1835 με υποτροφία, μετα τις σπουδές του έγινε ιερέας στη Μασαχουσέτη το 1936.

Το 1848 έγινε διευθυντής στο "Σχολείο: της νεαρής κυρίας" στη Φιλαδέλφεια.

Εξάσκησε τη μελισσοκομία εν μέρει για να ξεφύγει απο τα σοβαρά του καθήκοντα που τον πίεζαν ανυπόφορα.

Παντρεύτηκε την Αννα Τάκερ απο τη Μασσαχουσέττη.Έκαναν τρία παιδιά όλα γεννημένα στη Μασσαχουσέττη το Τζειμς-1837- την Αννα-1841- και τη Χαριετ-1847-

η ανοιχτή -Επισκέψιμη-κυψέλη ξαναεφευρέθηκε - υπήρχε ήδη σαν ανάστομο υψέλι στη Αττική την κλασσική εποχή σε αυτό στηρίχτηκε η κυψέλη τοπ μπαρ- στην Ελβετία το 1789 απο τον Φρανσις Χαμπερ,- Francis Huber-ήταν μια πλήρως κινητών πλαισίων κυψέλη,αλλα είχε σταθερά αναρτημένα τα πλαίσια πάνω στο σώμα-κουτί της κυψέλης και εξετάζοταν σαν σελίδες βιβλίου.

Ο Λάνγκστροθ αναγνωρίζοντας την συνεισφορά του Χάμπερ έλεγε Η χρήση της κυψέλης Χάμπερ με ικανοποιούσε, αυτή με τις απαρραίτητες προφυλλάξεις και χειρισμούς του πληθυσμού μπορούσε χωρίς να ερεθίζει τις μέλισσες να γίνει ικανή να αναπτυχθεί η αποικία αυτών των εντόμων σε εκπληκτικό επίπεδο.

Χωρίς τη γνώση αυτών των δεδομένων θα έπρεπε να ανακαλύψω μια κυψέλη που να επιτρέπει την απόσυρση των κόμβων -πλαισίων και ορόφων-επίσης επικίνδυνη για πρακτική χρήση.(Langstroth on the Honey-Bee, 1860)

Jan Dzierżon

August von Berlepsch

Στην Ευρώπη οι Ιαν Ντζιερζον Jan Dzierżon και Αυγουστος Βον Μπερλεψχ

August von Berlepsch είχαν επικεντρωθεί στην ανοιγόμενη απο το πλάι κυψέλη-όπως η σύγχρονη Αργώ-Στο μεταξύ ο λεγόμενος χώρος μεταξύ των πλαισίων ανακαλύφτηκε και ανακοινώθηκε απο τον Μπέρλεψχ απο το 1845-1848 στην μελέτη του (Bienen-Zeitung, May 1852).Αυτό σημαίνει ότι η σωστή απόσταση μεταξύ των πλαισίων που επιτρέπει την απρόσκοπτη εργασία χωρίς σπατάλη θερμότητος ήταν ήδη γνωστή εδώ στην Ευρώπη.

Ο Λανγσκτροθ έγινε πρωτοπόρος εφαρμοζοντας στη μελισσοκομική εργασία χρησιμοποιώντας στην κυψέλη του που άνοιγε απο πάνω το διάστημα της μέλισσας.

Το καλοκαίρι του 1851 βρήκε ότι αφήνοντας περιθώρια τόσο ανάμεσα στα πλαίσια όσο και ανάμεσα στα πλαίσια και τις πλευρές και οροφη και δάπεδο της κυψέλης γινόταν εφικτό να αποσύρει απρόσκοπτα αργότερα τα πλαίσια που κανονικά θα ήταν κολλημένα με προπολη κάνοντας τον αποχωρισμό κάθε πλαισίου επικίνδυνο για ζημιές και σχεδόν αδύνατο κάποιες φορές.

Αργότερα είχε την ιδέα να χρησιμοποιήσει τα ανεξάρτητα πλαίσια εύκολα αποσπώμενα.Βρήκε ότι αν άφηνε ένα μικρό χώρο μικρότερο απο 6,4 μμ μεταξύ των πλαισίων ή μεταξύ των πλαισίων και των πλευρών του σώματος της κυψέλης οι μέλισσες κολούσαν με πρόπολη το πλαίσιο γεμίζοντας το κενό όπου μπορούσαν.Απο την άλλη αν άφηνε μεγαλύτερο χώρο περίπου 9,5μμ οι μέλισσες το κολλούσαν με κερί που είχε αντίστοιχο αποτέλεσμα.

Τον οκτώμβρη 1852 εφάρμοσε την πατέντα στην πρώτη κινητών πλαισίων κυψέλη στην Αμερική.

Ενας φίλος του επιπλοποιός απο τη Φιλαδέλφια ενθουσιώδης μελισσοκόμος έφτιαξε τις πρώτες του κυψέλες για τον ίδιο και για τον Λάγνκστροθ παραπάνω απο 100 τέτοιες κυψέλες και μετά τις πουλούσε όπου έβρισκε

Ο Λάνκστροθ ξόδεψε αρκετά χρόνια για να προστατέψει και να κατοχυρώσει την πατέντα του χωρίς επιτυχία.

Δεν πήρε ποτέ πνευματικά δικαιώματα για την εργασία του γιατί η πατέντα του ήταν εύκολα αντιγράψιμη και την αγκάλιασαν οι μελισσοκόμοι ανα τον κόσμο που πήρε διαστάσεις χιονοστοιβάδας γινόμενη ανάρπαστη.

Η κυψέλη Λανγκστροθ είναι ακόμη και σήμερα σε κοινή χρήση έχει μαλιστα προτυποποιηθεί.

Ανοιχτά είναι όλα τα ενδεχόμενα

(πετώντας το μπαλάκι στο Υπουργείο Οικονομικών….) για τους επιλαχόντες Νέους Γεωργούς. Αυτό προκύπτει από την απάντηση που έδωσε η Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κατερίνα Μπατζελή το βράδυ της Δευτέρας 7-12-2009 στη Βουλή.

Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας Κων/νος Τζαβαρας αναφερόμενος στις προθέσεις της Υπουργού για ακύρώση της αύξησης του ποσού για το πρόγραμμα των Νέων Αγροτών τόνισε ότι «καμία κυβερνητική δράση δεν μπορεί να έχει αναδρομική ισχύ». Και κατηγόρησε την Υπουργό ότι θα ανατρέψει τη ζωή χιλιάδων νέων ανθρώπων που έχουν κάνει τις πρώτες επενδύσεις στη γεωργία. Μίλησε για αφερέγγυο κράτος σε περίπτωση που ανατραπεί η Υπουργική απόφαση του Χατζηγάκη 11319/3-9-2009 για ένταξη των επιλαχότνων Νέων Αγροτών .

Στην απάντησή της η Υπουργός τόνισε ότι εξακολουθεί να πιστεύει ότι οι Νέοι Αγρότες είναι το άλφα και το ωμέγα της γεωργίας. Από την άλλη υποστήριξε ότι το ποσό των 40.000 Ευρώ αρκετοί το βλέπουν σαν επίδομα ανεργίας για την επομένη 5ετια. Και κατέληξε επισημαίνοντας ότι αν οι Νέοι Αγρότες που ενταχτούν σήμερα σε 3 χρόνια δεν είναι σε θέση να κάνουν Σχέδια Βελτίωσης λόγω έλλειψης πιστώσεων τότε το κράτος είναι θα είναι αφερέγγυο. Αναφέρθηκε σε αυτό το σημείο Σχέδια Βελτίωσης και στο γεγονός ότι από τα 450 εκατ. Ευρώ που είχαν υπολογιστεί είναι διαθέσιμα μόνο τα 100 εκατ. Ευρώ έως το τέλος του 2015 (περιέλαβε και το ν+2)

Στο σημείο αυτό άφησε μια μικρή ελπίδα για τους επιλαχόντες Νέους Γεωργούς λέγοντας ότι περιμένει την απάντηση από το Υπουργείο Οικονομικών κατά πόσο είναι δυνατό να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση των επιπλέον 187 εκατ. Ευρώ που απαιτούνται για τους επιλαχόντες Νέους Γεωργούς.

ANAKOINΩΣΗ ΣΥΝΕΔΡΙΟ-ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ

Dear honey scientists, dear beekeepers

The Apimondia International Honey Commission is glad to invite you to the Symposium on the Authenticity and Quality of Bee Products. This Symposium will also host the 2nd World Symposium on honeydew honey which will be the continuation of the 1st Symposium, held in Tzarevo, Bulgaria in Agust 2008. At the same time and place the XII International Symposium on Soft Insects (www.xii-issis.gr) will be held so that the organizers plan a common Session along with entomologists working with honeydew secretion insects. Thus, members of IHC will have the opportunity to participate in a common Session with entomologists working with insect producing honeydew and discuss not only their products but also the physiology on honeydew secretion, the biology of insects producing honeydew, the prognosis of secretions and other important aspects of insect producing honeydew secretions and their products.

The Symposium is going to take place in the Mediterranean Agronomic Institute, Chania, Crete (MAIC) on April 7 -9^th of 2010.

The goal of the Symposium is to reintegrate our knowledge on honeydew honeys, to enrich our understanding on insect producing honeydews and to justify the quality and authenticity of bee products. Communications are welcome in all aspects of honeydew honeys, on insect producing honeydews and on current work on the authenticity and quality of bee products. Papers are welcome on:

• Botanical and geographical denominations.

• Properties and composition

• Honeydew sources and harvest

• Insect producing honeydews

• Nutritional aspects

• Prognosis of secretions

• Bee manipulations for better production, etc.

All communications will be in English

International Scientific Committee

1. Werner von der Ohe, Germany

2. Stefan Bogdanov, Switzerland

3. Hermann Pechhacker, Austria.

4. Teresa Sancho, Spain

5. Christina Mattescu Romania

6. Andreas Thrasyvoulou, Greece

7. Muhsin Dogaroglu, Turkey

8. Sofia Gounari, Greece

9. Ligia Bicudo de Almeida Muradian, Brazil

Local organizing Committe

• Paschalis Harizanis,

• Iosif Manikis

• Efpraxia Fanouraki

• Dimosthenis Isaakidis

• Sofia Vartani

Chairmen

• Werner von der Ohe

• Stefan Bogdanov

Co-ordinator

• Andreas Thrasyvoulou

Organisers

• International Honey Commission, International Bee Research Association (IBRA),

• National Inter Professional Honey and Beehive product Organization

• Hellenic Scientific Society of Apiculture- Sericulture,

• Aristotle University, Thessaloniki, Greece (AUTh)

• Research Committee of AUTh

Patronage and Support

• Apimondia

• Hellenic Ministry of Rural Development and Food

• Research Committee of Aristotle University

• Hellenic Inter Professional Honey and Beehive product Organization

A Practical Treatise on the Hive and the Honey-Bee, by L. L. Langstroth, 1853.

Έχετε δει ποτέ εικόνα του L L Langstroth;
απο το βιβλίο του
A Practical Treatise on the Hive and the Honey-Bee, by L. L. Langstroth, 1853.

ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΑΝΑΔΡΟΜΗΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑ

Η παρατήρηση των κυψελών ιδιαίτερης διαμόρφωσης και καλλιτεχνικής αξίας είναι πολύ παλιό θέμα όπως βλέπουμε όπως και οι κυψέλες παρατήρησης του μελισσιού επίσης





Συζητώντας με μια φίλη για την ευχαρίστηση που βρίσκει κανείς στην ιστορική αναδρομή και την ανάσυρση εικόνων του παρελθόντος ξεχασμένες σε παλιά σκονισμένα εγχειρίδια και βιβλία ή απλούς καταλόγους εργαλείων αλλά και στις προθήκες των μουσείων μελισσοκομικών ειδών που βρίσκουμε συχνά γύρω μας και τις θεωρούμε δεδομένες.
Όμως είναι σπάνιες και χρήσιμες αφού καταλαβαίνουμε παρατηρώντας το πνεύμα των εφευρετών και των εφευρέσεων τους και ανακαλύπτουμε παλαιές κι αξέχαστες αξίες τις μελισσοκομίας που περνάνε στα εργαλεία και στο διάκοσμο των κυψελών που καταλήγουν από χρηστικό αντικείμενο σε καλλιτέχνημα ζωγραφικό ή γλυπτικό.








μια έξυπνη μέθοδος για να προφυλάσσει το σμήνος από τον άνεμο

ή και τον ήλιο

τα εργαλεία του σήμερα δεν είναι παρά μετεξελίξεις των παλιότερων λόγου χάρη δείτε εδώ τον πρόγονο του ηλεκτρικού μαχαιριού απολέπισης το άφηναν στο νερό που έβραζε

εδώ διαχωριστήρας κεριού



κυψέλη γειτονιά


καπνιστήρια κάθε είδους και σχήματος













μηχανήματα πρεσσαρίσματος τεχνητής κερήθρας απο λυωμένο κερί


ένα ραβρί με υποδοχή για το μίγμα του απολεπισμού και η βασική αρχή της φυγοκέντρισης γεννήθηκε








ψηλά στο δέντρο ή χαμηλά στο έδαφος


σκαλιστή ή χρωματισμένη

σε βάση ή ποδαράκια




ή σε τροχόσπιτο

ζωγραφικός πίνακας









ή γλυπτική σύνθεση







μεγάλες κυψέλες

ή πολύ μεγάλες για προστασία απο τα χιόνια της Μολδαβίας




μέχρι και τεράστιες



κεκλιμένες με πορτάκια για προστασία από αέρα και βροχή ή και χιόνι -αν κρίνω από την κλίση-


αλλά και με πτερύγια''αεριωθούμενη... κυψέλη''