ΣΥΛΛΟΓΗ ΑΠΟ ΒΑΣΙΛΙΣΣΟΚΕΛΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΑΣΜΕΝΟΥ ΑΙΩΝΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΟ ΕΜΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ, ΚΟΣΜΗΜΑ ΜΙΝΩΙΚΟ ΤΟΥ 2500πΧ ΒΡΕΘΗΚΕ ΜΑΖΙ ΜΕ ΔΟΧΕΙΑ ΜΕΛΙΟΥ ΤΟΥ 3400πΧ ΣΤΑ ΜΑΛΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ.





Η μέλισσα εμφανίστηκε στον πλανήτη μας την Τριτογενή περιόδο στην αρχή της Καινοζωϊκής εποχής, δηλαδή πριν 65 εκατομμύρια χρόνια, πολύ νωρίτερα από την εμφάνιση του ανθρώπου.

Αν υποθέσουμε ότι μαζί με τις μέλισσες εμφανίστηκε και το μέλι , μπορούμε να συμπεράνουμε με σιγουριά ότι από τότε μέχρι σχεδόν το 16ο μ.Χ. αιώνα το μέλι ήταν το μοναδικό ζαχαρώδες μη παρασκευασμένο τρόφιμο στον τότε  κόσμο.

Η αρχή της ελληνικής μελισσοκομίας χάνεται στο απώτατο παρελθόν της Μυθικής εποχής τη λεγομένη και Προ-ιστορική περίοδο σε διάστημα που αποδεικνύεται απο τον παλαιοντολόγο καθηγητή Πουλιανό και τα ευρήματα του στο σπήλαιο των Πετραλώνων στη Χαλκιδική  όπου και εκτίθενται στο εκεί Μουσείο Παλαιοντολογίας φτάνει στα 2.000.000 πΧ .Πολύ διαφορετικά στοιχεία από αυτά που μαθαίναμε εμείς στο σχολείο για την ιστορία μας πολύ διαφορετικά και από αυτά που και σήμερα μαθαίνουν τα παιδιά στο σχολείο παντού στο κόσμο!


Από τους προϊστορικούς χρόνους οι άνθρωποι ήξεραν να παίρνουν το μέλι και να το χρησιμοποιούν στη διατροφή τους. Επί πολλούς αιώνες το μέλι ήταν η μόνη γνωστή γλυκαντική ουσία.

Οι Θεοί του Ολύμπου τρέφονταν με νέκταρ και αμβροσία.

Ο Ησίοδος και ο Πίνδαρος αναφέρουν ότι ο Αρισταίος, γιος του Απόλλωνα θεού της μουσικής και της αρμονίας, και της Κυρήνης, κόρης του βασιλιά των Λαπιθών Υψέα,

ήταν ο εισηγητής της καλλιέργειας των μελισσών, του σταφυλιού και της ελιάς,

ο προστάτης των βοσκών και των κυνηγών,

θεράποντας της ιατρικής και της μαντικής.

 Ο Αρισταίος γεννήθηκε στην Λιβύη και ο Ερμής τον πήρε και τον πήγε στη Γαία και στις Ώρες για να τον αναθρέψουν.

Πρώτος σταθμός του Αρισταίου είναι η Κέα όπου δίδαξε τους κατοίκους του νησιού και τη μελισσοκομία.

 Έτσι, ο Αρισταίος υπήρξε για τους ανθρώπους και μάλιστα για τους κατοίκους της Κέας, ο πρώτος εφευρέτης μιας σειράς από χρήσιμες τέχνες κυριότερη από τις οποίες ήταν η μελισσοκομία.

 Ο Αρισταίος και η μέλισσα θα γίνουν τα βασικά σύμβολα της Κέας και θα απεικονισθούν στα νομίσματα της Τουλίδας, της Καρθαίας και της Κορησίας.

Ο φτερωτός Αρισταίος, λεπτομέρεια από μελανόμορφο αμφορέα του 540 πΧ.

ΤΑ ΦΤΕΡΑ ΠΟΥ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΕ Ο ΔΑΙΔΑΛΟΣ ΗΤΑΝ ΑΠΟ ΚΕΡΙ ΚΗΡΥΘΡΑΣ ΜΕΛΙΣΣΩΝ

Το αρχαιότερο πρόσωπο το οποίο εμφανίζεται εις το χώρο της μελισσοκομίας είναι ο Αρισταίος.

Ο Αρισταίος, μία από τις πλέον αινιγματικές μορφές της αρχαίας ελληνικής λαϊκής θρησκείας, υπήρξε η κυριότερη μορφή του μυθολογικού κύκλου της Κέας.

Καρπός της ένωσης του Απόλλωνα με την νύμφη Κυρήνη, είδε το φως στην Αφρική, στα παλάτια της Λιβύης.

Μόλις γεννήθηκε ο Αρισταίος, ο Ερμής τον παρέδωσε στην Γαία και στις Ώρες για να τον αναθρέψουν. Κι ήταν αυτές που έσταζαν στα χείλη του βρέφους, νέκταρ και αμβροσία κάνοντάς τον αθάνατο.

Όταν μεγάλωσε ο Αρισταίος οι Μούσες τον δίδαξαν την μαντική και την ιατρική.

Από τις Νύμφες διδάχθηκε την καλλιέργεια του αμπελιού, της ελιάς, αλλά και τη μελισσοκομία, τέχνη που θα τον χαρακτηρίζει στο εξής περισσότερο από κάθε άλλη.

Πρώτος σταθμός του Αρισταίου θεωρείται η Κέα όπου δίδαξε τους κατοίκους του νησιού και τη μελισσοκομία. Έτσι ο Αρισταίος υπήρξε για τους ανθρώπους και μάλιστα για τους νησιώτες κατοίκους της Κέας, ο πρώτος ευρετής μιας σειράς από χρήσιμες τέχνες κυριότερη από τις οποίες ήταν η εκτροφή των μελισσών. Ο Αρισταίος και η μέλισσα θα γίνουν τα βασικά σύμβολα του νησιού και θα απεικονισθούν στα νομίσματα της Τουλίδας, της Καρθαίας και της Κορησίας.

Υπήρξε όμως συστηματική μελισσοκομία κατά τους μυθικούς εκείνους χρόνους;

Περί αυτού δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, αφού ο περί του Αρισταίου μύθος το μαρτυρεί. Περισσότερες όμως αποδείξεις βρίσκουμε όσο προχωρούμε προς τους ιστορικούς χρόνους.

Στην Οδύσσεια (Κ-519) αναφέρεται το «Μελίκρατον» κράμα μέλιτος και γάλακτος το οποίον έπιναν ως εκλεκτό ποτό.

Εις την Οδύσσεια επίσης (Υ-168) ότι οι ορφανές κόρες του Πίνδαρου ετρέφοντο από την Θεά Αφροδίτη με τυρί-μέλι και οίνον. Με την ίδια τροφή η μάγισσα Κίρκη εσαγήνευσε τους συντρόφους του Οδυσσέα (Κ-213).

Ο Ησίοδος αναφέρει τους «Σίμβλους», όνομα που έδιδαν στις κυψέλες της εποχής εκείνης. Τι είδος ήταν οι «Σίμβλοι» δεν είναι γνωστό. Πάντως ήταν κυψέλες κατασκευασμένες από ανθρώπους για την εκτροφή των μελισσών.

Επίσης εις την Κρήτη κατά τις ανασκαφές στην Φαιστό ευρέθησαν πήλινες κυψέλες της Μινωικής εποχής (3.400 π.Χ.) πολύ αρχαιότερης της Ομηρικής.

Στην ίδια εποχή ανήκει επίσης το χρυσό κόσμημα που παριστάνει σύμπλεγμα δύο μελισσών, οι οποίες βαστάζουν κηρύθρα προερχόμενη από την πήλινη κυψέλη σωλήνα, όπως και άλλο χρυσό κόσμημα σε σχήμα μέλισσας, που ευρέθη στις ανασκαφές της Κνωσσού.

Τα συγγράμματα του Αριστοτέλη (322 π.Χ.) αποτέλεσαν σπουδαίο σταθμό για τη μελισσοκομία τόσο της αρχαίας Ελλάδας αλλά και όλου του τότε πολιτισμένου κόσμου.

Η ύπαρξη όμως μελισσοκομικών επιχειρήσεων μαρτυρείται και κατά την προαριστοτελικήν περίοδο κατά την οποία η μελισσοκομία είχεν ήδη συστηματοποιηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Ο μέγας νομοθέτης των Αθηναίων Σόλων (640-558 π.Χ.) θέσπισε διάφορα νομοθετικά μέτρα για την μελισσοκομία της εποχής εκείνης.

Ένα μέτρο το οποίο αποδεικνύει την ύπαρξη μελισσοκομικών επιχειρήσεων είναι το εξής και το οποίο ρυθμίζει και καθορίζει τις αποστάσεις μεταξύ των μελισσοκομείων. «Μελισσών σμήνη καθιστάμενα απέχειν των υφ’ ετέρου πρότερον ιδρυμένων πόδας τριακοσίους»[Πλουτάρχου: Βίος Σόλωνος]

Υπήρξε λοιπόν οργανωμένη μελισσοκομία στην αρχαία Ελλάδα, η οποία αποσκοπούσε στην παραγωγή του θείου αυτού προϊόντος. Του Φυσικού Μελιού και του οποίου τις ευεργετικές ιδιότητες εγνώριζαν πάρα πολύ καλά οι διανοούμενοι της εποχής εκείνης.



Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης (462-352 π.Χ.) συνιστούσε το μέλι σε όλους τους ανθρώπους αλλά ιδιαίτερα στους ασθενείς.

Ο Δημόκριτος ερωτηθείς πως δύνανται να διατηρηθώσιν οι Άνθρωποι άνοσοι και μακρόβιοι απεκρίνοντο: «Ει τα μεν έξωθεν ελαίω του σώματος τα δε ένδοθεν μέλιτι χρίσοιντο».

Ο Πυθαγόρας και οι οπαδοί του είχαν το μέλι ως κύρια τροφή.

Η πρόοδος της μελισσοκομίας δεν επεριορίζετο μόνο στην Αττική αλλά εις όλη σχεδόν την Ελλάδα, Στερεά, νησιωτική ακόμα και στις αποικίες.

Ο πρώτος όμως ο οποίος εμελέτησε επιστημονικά την μέλισσα υπήρξε ο Αριστοτέλης. Το μόνο μέσο το οποίο διέθετε ήταν η και μέχρι σήμερα, σε πολλά μέρη της Ελλάδας, χρησιμοποιούμενη κυψέλη

ΑΣ ΕΞΕΤΑΣΟΥΜΕ ΟΜΩΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ

Μυθολογία

ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΕ ΠΛΑΚΙΔΙΑ ΚΑΙ ΜΕΝΤΑΓΙΟΝ ΑΠΟ ΧΡΥΣΟ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟ ΑΠΟ ΤΗ ΡΟΔΟ , ΜΗΛΟ, ΘΗΡΑ

Παραστάσεις σε πλακίδια και μενταγιόν από χρυσό ή ήλεκτρο προερχόμενα από τη Ρόδο, Μήλο και Θήρα

Στην ελληνική μυθολογία, η μέλισσα και άμεσα ή έμμεσα το μέλι κατέχουν σημαντική θέση.

Θεά ή Δαιμόνισσα. Μισή μέλισσα, μισή φτερωτή γυναίκα, μορφή της Μεγάλης Θεάς Μητέρας, της Προ-Άρτεμης, δηλαδή με στενή σχέση θεοτήτων της βλάστησης.

Εφέσια Αρτεμη. Απεικονίσεις μέλισσας ανάμεσα σε ζώα και ρόδακες στον επενδυτή της θεάς. Θεά της γονιμότητας και της παρθενίας. "Μέλισσαι" ονομάζονταν και οι ιέρειες της Εφέσιας Αρτεμης, της Ρέας, της Κυβέλης, της Δήμητρας και της Περσεφόνης.

Δίας (Μελισσεύς και Μελισσαίος - Ησύχιος). Ο μύθος αναφέρει σαν τροφούς του Δία τις ιερές μέλισσες που τον μεγάλωσαν στη σπηλιά στο "Ιδαίο Αντρο" της Κρήτης.



Απόλλωνας. Ο Απόλλωνας τρεφόταν με νέκταρ και αμβροσία και έγινε τόσο όμορφος, που ο πατέρας του, ο Δίας, τον ονόμασε θεό του φωτός.



Ιέρειες Μέλισσες. Με το μέλι συνδέονται μύθοι σχετικά με ιέρειες που είχαν την ικανότητα να προφητεύουν, όπως η Πυθία, και οι Θρίες.



Αφροδίτη - Έρωτας-Μέλι. Ο Θεόκριτος στο γνωστό ποίημα του, μας λέει ότι ο Έρωτας θέλησε να κλέψει κηρήθρα με μέλι και οι μέλισσες για τιμωρία τον κεντρίσανε, αναφερόμενος συμβολικά στις χαρές και τις πίκρες του έρωτα.



Τροφώνιος. Θεϊκό παιδί που τράφηκε με μέλι από νύμφες μέσα σε ιερή σπηλιά, όπου το δρόμο ως εκεί έδειξαν μέλισσες, οι λεγόμενες τροφωνιάδες. Ο Τροφώνιος ήταν μια προελληνική αγροτική θεότητα (θεός της βροχής και της βλάστησης) με θεραπευτικές και μαντικές ιδιότητες, με γονείς του τον Βάκχο και την Περσεφόνη, τον Απόλλωνα και την Επικάστη, τον Δία και την Ιοκάστη, τον Εργίνο και την Ιοκάστη (ανάλογα με την παραλλαγή του μύθου).



Αρισταίος. Αλλη μια προελληνική αγροτική θεότητα της βλάστησης. Γιος του Απόλλωνα και της Νύμφης Κυρήνης, την οποία απήγαγε ο θεός από τις όχθες του Πηνειού ποταμού και την οδήγησε στη μακρινή Λιβύη. Εκεί γέννησε τον Αρισταίο και ο Ερμής έφερε το νεογέννητο στις Ώρες και στη Γη για να το καταστήσουν αθάνατο, τρέφοντάς το με αμβροσία και νέκταρ. Λατρευόταν σαν προστάτης των κοπαδιών του λαδιού και του μελιού. Σύμφωνα με τον Νόννο (Διονυσιακά, 5, 212-286), στον Αρισταίο οφείλεται η κυψέλη, η λινή φόρμα και η τεχνική του καπνίσματος των μελισσών. Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι ο Αρισταίος πρόσφερε στους θεούς και τους ανθρώπους το μέλι και ο Διόνυσος το κρασί.

Ήβη και Γανυμήδης. Οι Ολύμπιοι θεοί τρέφονταν με αμβροσία (μέλι) και νέκταρ (υδρόμελο), σερβιρισμένα από τη θεά της νεότητας Ήβη (κόρη του Δία και της Ήρας) και αργότερα μετά την αποθέωση του Ηρακλή και το γάμο του με την θεά, από τον Γανυμήδη.

Γλαύκος και Πολύιδος. Ο Γλαύκος, γιός του Μίνωα και της Πασιφάης (ή Κρήτης) πνίγηκε σε πιθάρι γεμάτο με μέλι και αναστήθηκε από τον μάντη Πολύιδο με τη βοήθεια ενός μαγικού βοτάνου. Ο μύθος ήταν πολύ δημοφιλής στην αρχαιότητα και η έκφραση "Γλαύκος πιών μέλι ανέστη" ήταν συνηθισμένη για κάποιον που είχε κινδυνεύσει να πεθάνει και τελικά επέζησε. Ο Αισχύλος, Σοφοκλής και Ευριπίδης είχαν χρησιμοποιήσει το μύθο στα έργα τους Κρήσσαι, Πολύιδος (Μάντεις) και Πολύιδος αντίστοιχα.



Κάτω Κόσμος (Αδης). Σε παράσταση σκαραβαίου εικονίζεται ο Ερμής να ανακαλεί ψυχές από τον Κάτω Κόσμο, ενώ από πάνω τους πετάει μια μέλισσα.

Οι νεκροί έπρεπε να έχουν μαζί τους για το ταξίδι στον Κάτω Κόσμο μέσα από τον ποταμό Αχέροντα μια μελόπιτα για να εξευμενίσουν τον τρομερό φύλακα του Αδη, Κέρβερο.



Ροδοδάκτυλος Ηώ. Η θεά Αφροδίτη την "καταράστηκε" να μην βρίσκει ερωτική ικανοποίηση, όταν η Ηώ ξελόγιασε τον θεό Αρη. Στο "κυνήγι" συντρόφων συναντήθηκε με τον Τιθωνό, που τον απήγαγε και τον έτρεφε με αμβροσία για να μείνει για πάντα νέος και δυνατός.

Προϊστορία

Σε αυτή τη φάση της ιστορίας ο άνθρωπος υπήρξε κυνηγός και η τροφή ήταν αδιάρρηκτα δεμένη με τον τόπο που ζούσε. Σε βραχώδεις περιοχές οι μέλισσες εύκολα εύρισκαν καταφύγιο και έφτιαχναν τις φωλιές τους. Στις ίδιες αυτές περιοχές οι άνθρωποι ζωγράφισαν τη διαδικασία αυτού του εντυπωσιακού κυνηγιού. Κυνηγοί μελιού και όχι κυνηγοί "ζώου". Κυνηγοί δηλαδή τροφής χωρίς να θανατώνουν το ζώο που την παράγει και μάλιστα μιας πολύ γλυκιάς τροφής που ομοιάς της δεν υπήρξε μέχρι την ανακάλυψη της ζάχαρης.

ΣΚΕΥΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ. ΣΕΣΚΛΟ 4500-3300π.Χ 

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών

Στον Ελληνικό χώρο το πιο παλιό εύρημα είναι από το Σέσκλο της Θεσσαλίας, με σκεύος πιθανά για κάπνισμα των μελισσών στην τελική νεολιθική περίοδο (4500 - 3300 π.Χ.).

Αρχαιότητα
ΑΙΓΥΠΤΟΣ


Οι στενές σχέσεις πολιτισμού Ελληνισμού και Αιγύπτου είναι γνωστές και αρχαίες,συνήθως όμως με λάθος τρόπο.

Από το σχολείο ακόμη μέσω της ιστορίας μας περνάνε το μήνυμα ότι η ο Αιγυπτιακός πολιτισμός είναι αρχαιότερος του Ελληνικού κι μάλιστα ότι ο δεύτερος είναι κάτι σαν συνέχεια του Αιγυπτιακού που υποτίθεται ότι είναι με τη σειρά του συνέχεια του Μεσοποταμιακού- Βαβυλωνιακού.Δεν μας λένε όμως ότι απο τίς ανασκαφές του σπηλαίου των πετραλώνων στη Χαλκιδική αποδεικνύεται ότι ο αρχαιότερος πολιτισμός στη γή είναι των αυτοχθόνων της Ελληνικής γής και πάει στα εκατομύρια χρόνια πίσω όπου αποδεικνύει ο καθηγητής παλαιοντολογίας Πουλιανός ότι γνώριζαν την φωτιά και τη καλλιέργεια των δημητριακών.

Εχετε ακούσει ότι υπάρχει μουσείο Παλαιοντολογίας στη Χαλκιδική που αποδεικνύουν όσα λέμε; Γιατί;

Γιατί το κατεστημένο των Ακαδημαικών ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ είναι κι αυτό μια μορφή εξουσίας που συμπλέει με πακτωλό χρημάτων και ποδηγέτησης των λαών: η γνώση είναι δύναμη.

Πίστευε και μή ΕΡΕΥΝΑ!

Ας δούμε με άλλο πρίσμα οπτική γωνία το γεγονός της σχέσης των διαφόρων πολιτισμών Ελληνικού Αιγυπτιακού Μεσοποταμιακού και όλων των άλλων.

Το θέμα του πολιτισμού δεν είναι λαμπαδηδρομία αλλά αλεπάλληλες προσπάθειες να ανακαλυφτεί ο τροχός μέσα από καταστροφές φυσικές και τεχνιτές.

Αίγυπτος

Σύμφωνα με το μύθο οι μέλισσες και το κερί γεννήθηκαν από τα δάκρυα του θεού - Ήλιου Ρα και η μέλισσα θεωρούνταν οδηγός στο μακρινό ταξίδι για τον άλλο κόσμο.

Σε ανάλυση του περιεχομένου μιας κηρήθρας που βρέθηκε σε τάφο της 19ης δυναστείας (1350 π.Χ.) στις Θήβες (Deir el-Medineh) ανακαλύφθηκαν κόκκοι γύρης και έτσι εκτιμήθηκε ο βαθμός αλλαγής στα μελιττοφόρα φυτά από τότε μέχρι σήμερα. Ήδη από την εποχή εκείνη τοποθετούσανε κυψέλες σε πλοία για να διαπλεύσουν το Νείλο προς αναζήτηση ανθοφορίας. Έχουμε δηλαδή την πρώτη απόπειρα άσκησης νομαδικής μελισσοκομίας. Το κυνήγι "άγριου" μελιού ήταν πολύ δημοφιλές και μάλιστα προστατευότανε από στρατιώτες του Βασιλιά. Οι μελισσοκόμοι περιλαμβάνονταν ανάμεσα στους υποτελείς του βασιλιά και τους είχαν παραχωρηθεί κάποια προνόμια, ενώ το μέλι φορολογούταν. Υπήρχαν εκμισθωτές και υπενοικιαστές των βασιλικών μελισσιών που πλήρωναν ενοίκιο σε χρήματα ή μέλι. Σ' αυτόν τον βραχίονα της οικονομίας εργάζοταν και Έλληνες, που ήταν συνήθως εκμισθωτές.


Στην Αρχαία Ελλάδα η μέλισσα, το μέλι και το κερί κατείχαν περίοπτη θέση σε όλες τις κοινωνικές τάξεις και ομάδες. Από τις πινακίδες Γραμμικής γραφής Β της Κνωσού, των Μυκηνών και της Πύλου αντλούμε πολύτιμες πληροφορίες για τη διακίνηση μελιού, χωρίς όμως να αναφέρονται στοιχεία για συστηματική μελισσοκομία.








Ο Όμηρος και ο Ησίοδος, αναφέρουν άγρια μελίσσια σε σπηλιές ή σε βελανιδιές.

 Στους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους οι πληροφορίες είναι περισσότερες και δείχνουν μια πιο συστηματική ενασχόληση με τη μελισσοκομία κυρίως σε αγροτικές περιοχές.
Υπάρχουν 41 και πλέον ονόματα δοχείων για τη φύλαξη ή μεταφορά του μελιού, συμπεραίνοντας ότι το εμπόριο μελιού πέρασε σε μια ανθηρή και κερδοφόρα φάση.
 Έμμεσα μπορούμε να οδηγηθούμε στο ίδιο συμπέρασμα από τα πάμπολλα νομίσματα που έχουν βρεθεί και απεικονίζουν με διάφορους τρόπους μέλισσες, αρχής γενομένης απο την πόλη Μελίτη της Θεσσαλίας στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. Νομίσματα με απεικόνιση μελισσών έχουμε ακόμη στην Κρήτη, στην Κέα, στην Έφεσο και στην Σικελία.
Ονόματα μελιού και παρασκευασμάτων με μέλι υπήρχαν γύρω στα 50, δίνοντάς μας ακόμη μια ένδειξη της ευρείας χρήσης του.
Γνωρίζουμε ένα νόμο του Σόλωνα, σύμφωνα με τον οποίο, οι μελισσοκόμοι ήταν υποχρεωμένοι να τοποθετούν τα μελίσσια τους 300 πόδια (100 μέτρα) μακρυά ο ένας από τον άλλο, ώστε να μην υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με την κυριότητα των σμηνών.
Το ανασκαφικό έργο έχει φέρει στην επιφάνεια πλούσιο υλικό "κυψελών" (οριζόντιες και κάθετες) κυρίως από πηλό. Οι τιμές του μελιού κατά τον 3ο αιώνα π.Χ. ήταν μεταξύ 16 και 37 δραχμών αργυρίου ανά "μετρητή" ή 9 οβολών και 3 ½ δραχμών ανά "χουν". ("μετρητή", "χουν" είναι δοχεία μέτρησης μελιού).

ΜΕΛΑΝΟΜΟΡΦΟΣ ΑΜΦΟΡΕΑΣ ΜΕ ΣΚΗΝΗ ΚΛΟΠΗΣ ΜΕΛΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑ/ΕΛΒΕΤΙΑ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ 540-520 π.Χ

Πηγή: Λιβέρη Αγγελική. Πρακτικά ΣΤ' τριήμερο εργασίας ΠΤΙ ΕΤΒΑ, 2000.

Οι ποικιλίες μελιού, αναφέρονται σε αρκετά κείμενα, με ξεχωριστό το "άκαπνο" μέλι, δηλαδή το μέλι που προέρχεται από κυψέλες όχι καπνισμένες κατά την αφαίρεσή του από αυτές. Με βάση την εποχή παραγωγής, το μέλι διακρινόταν σε "εαρινόν", "ωραίον" και "μετοπωρινόν", ενώ φημισμένο μέλι λόγω της προελευσής του, ήταν το μέλι Υμηττού, το μέλι από τα Υβλαία της Σικελίας, το μέλι από την Σαλαμίνα, την Λέρο και την Κάλυμνο.

Στην "Κύρου ανάβασις" αναφέρεται δηλητηρίαση στρατιωτών από μέλι ροδόδενδρου απο τον Εύξεινο Πόντο. Η σωρός του στρατηγού Αγησιπόλιδου μεταφέρθηκε στη Σπάρτη από την Αφυτιν σε πιθάρι με μέλι ("Ελληνικά"), ενώ το ίδιο συνέβη με τη σωρό του Μ. Αλεξάνδρου.

Οι πιο πολλές "επιστημονικές" πληροφορίες για τις μέλισσες και τη βιολογία τους προέρχονται από τον Αριστοτέλη στα "Των περί τα ζώα ιστοριών" και "περί ζώων γενέσεως". Αργότερα το έργο του συνέχισε ο μαθητής του Θεόφραστος. Ο Αριστοτέλης περιγράφει με λεπτομέρεια τις δραστηριότητες των μελισσών και στα κείμενά του στηρίχτηκε αρχικά η έρευνα μετά το Μεσαίωνα. Στα "λάθη" των παρατηρήσεών του μπορούμε να εντοπίσουμε δύο, αρκετά σημαντικά:

Πίστευε ότι το κερί οι μέλισσες το συλλέγουν από τα φυτά. Ήταν ακατόρθωτο με τα μέσα της εποχής να μπορέσει να περιγράψει τη διαδικασία "γέννησης" του κεριού από τους κηρογόνους αδένες. Αυτό παρατηρήθηκε πολύ αργότερα με την εφεύρεση του μικροσκοπίου.

Περιέγραφε τη βασίλισσα του μελισσιού σαν τον "ηγεμόνα", δηλαδή της προσέδιδε αρσενική φύση. Απορίας άξιο για ένα τόσο συστηματικό ερευνητή.

 Σε πολλά κείμενα άλλων συγγραφέων (Ξενοφώντας, Αρριανός, Πάππος οΑλεξανδρεύς) αναφέρεται η βασίλισσα με το πραγματικό της γένος, δείχνοντάς μας ότι η κοινή γνώση ήταν ξεκάθαρη για το γένος της.
 Πολλές αναφορές έχουν γίνει για το θέμα αυτό, το πιθανότερο είναι η "αστοχία" του Αριστοτέλη όσον αφορά το γένος της βασίλισσας να είναι αποτέλεσμα της κοινωνικής αντίληψης για το ρόλο των αρσενικών και θηλυκών στην τότε κοινωνία.



Οι γραπτές αναφορές στο μέλι ή στη μέλισσα είναι πάμπολλες.
Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποιους συγγραφείς, όπως ο Όμηρος, ο Ιπποκράτης, ο Δημόκριτος, ο Ξενοφώντας, ο Πυθαγόρας και βέβαια, όλοι οι προαναφερόμενοι.

Στην τέχνη η παρουσία της μέλισσας είναι έντονη σε κοσμήματα, χρυσά πλακίδια, γλυπτά, ζωγραφικές παραστάσεις, σε αμφορείς και κύλικες.

Στην καθημερινή ζωή και διατροφή το μέλι καταναλωνότανε αυτούσιο, στη μαγειρική ή σε παρασκευάσματα με άλλα τρόφιμα. Έχουμε πληροφορίες παρασκευής και χρήσης για τα:

Μηλόμελο. Μήλα διατηρημένα σε μέλι καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. Το μέλι αποκτούσε τη χαρακτηριστική οσμή των μήλων. Την ίδια συνταγή παραλλάσανε και με άλλα φρούτα.

Μελίκρατο. Μέλι με γάλα. Τροφή των παιδιών.

Οξύμελο. Μέλι με ξύδι. Για την αντιμετώπιση του πυρετού.

Υδρόμελο. Ηδύποτο που προκύπτει από αλκοολική ζύμωση του μελιού. Παρασκευάζεται και στις μέρες μας.


Οινόμελο. Μέλι με κρασί. Αναφέρεται ότι ο Δημόκριτος έζησε μέχρι τα βαθιά γεράματα γιατί κατανάλωνε οινόμελο με άρτο.

Στη Ρωμαϊκή εποχή η παραγωγή και χρήση του μελιού συνεχίζεται όχι μόνο με αμείωτους ρυθμούς αλλά με αξιοσημείωτη αύξηση. Τρεις λόγοι συντέλεσαν σε αυτό. Ο πρώτος είναι η γενικευμένη χρήση του μελιού τόσο στη διατροφή αλλά και σε θεραπευτικά σκευάσματα. Ο δεύτερος είναι η φορολόγηση του μελιού που επιβαλλόταν από κρατικούς υπαλλήλους και ο τρίτος πιο σημαντικός λόγος είναι η ανακάλυψη και χρήση απο τους Ρωμαίους του κεριού (candela) σαν μέσο φωτισμού.


ΦΑΓΗΤΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΕ ΜΕΛΙ
Σύμφωνα με διάφορες μαρτυρίες των φιλοσόφων και ποιητών που προαναφέραμε, οι οποίοι δίνουν αποσπασματικές πληροφορίες για τη σύνθεση των γευμάτων των αρχαίων ελλήνων, μπορούμε συμπερασματικά να καταλήξουμε ότι η διατροφή τους περιλάμβανε κυρίως ψάρι, τυρί, κρεμμύδια, ελιές-λάδι, σκόρδο, μέλι, γάλα, όσπρια.
 Σπανιότερα ήταν η κατανάλωση κρεάτων που γίνονταν κυρίως σε θρησκευτικές γιορτές ή σημαντικές επετείους.

Υπάρχουν αρκετές μαρτυρίες για τον τρόπο που χρησιμοποιούσαν το μέλι στη διατροφή τους, είτε μόνο του, είτε ως ύλη παρασκευής «νωγαλευμάτων» (γλυκών) και διαφόρων σαλτσών.
Αναφέρονται:
Σάλτσες από δυνατό ξύδι, καρυκεύματα και μέλι για τα χορταρικά.
Ο «μυττωτός», πίτα με τυρί, λάδι, μέλι, σκόρδο.
Το «νωγάλευμα», γλυκό από λιναρόσπορο και μέλι.
Τηγανίτες, βουτηγμένες στο λάδι και στο μέλι.
Το «μελίκρατον» (Οδύσσεια Κ-156) κράμα γάλακτος και μελιού.
Τυρόψωμο από αλεύρι, τρίμματα τυριού και μέλι.

Οι Βυζαντινοί πίναν «μελίγαλα» (φτιαγμένο από μέλι και γάλα), επίσης το «ροδομέλι» από φύλλα ρόδων και μέλι καθώς και το «υδρομέλι», από νερό βρόχινο και μέλι, σε αναλογία δύο μέρη νερού προς ένα μέρος μελιού (Δαφερέρα Τέση, Ελληνων Διατροφή Μέτρον Άριστον, εκδόσεις Γραφίδα, Αθήνα 2001).


ΤΟ ΓΕΥΜΑ ΜΙΑΣ ΗΜΕΡΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Περιλάμβανε:

Το πρωινό: Μία κούπα «κυκεώνα», ρόφημα από βρασμένο θυμάρι, αρωματισμένο με σουσάμι ή μέντα, γάλα, χλιαρό νερό με μέλι, «Ακράτησμα» δηλαδή ψωμί βουτηγμένο σε ανέρωτο κρασί συνοδευόμενο συνήθως με ελιές και σύκα.

Το άριστον: Απλό, γρήγορο, ελαφρύ γεύμα, νωρίς το μεσημέρι.

Το εσπέρισμα: Επίσης ελαφρό γεύμα προς το απόγευμα.

Το δείπνο: Το πιο πλούσιο τραπέζι της ημέρας βασισμένο στα είδη που αναφέραμε, που τέλειωνε με φρούτα, ξηρούς καρπούς και γλυκά.

Να σημειώσουμε ότι το ψωμί, το κρασί, το μέλι, τα σύκα και το λάδι ήταν απαραίτητα είδη του καθημερινού τραπεζιού.
 
 
 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΑΣΙΛΕΙΑΣ/ΕΛΒΕΤΙΑΣ
ΕΛΛΛΗΝΩΝ ΝΕΤ
ARCADIANS
ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΑ
ΒΑΛΚΑΝΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
ΆΡΓΟΣ

ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ

HUBER FRANCOIS


Ως ένα τρόπο για εισαγωγή στη μελισσοκομία πολλοί άνθρωποι έχουν ζητήσει κάποιες πληροφορίες για την ιστορία της.

Αυτή η γνώση στην Αμερική βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στο βιβλίο της Eva Crane:

" Η Αρχαιολογία της μελισσοκομίας"

και το βιβλίο του Frank Pellett:

"Ιστορία της αμερικανικής Μελισσοκομίας"

Και οι δύο συγγραφείς είναι εγκωμιαστικοί στα βιβλία τους για τον Francois Huber λένε πρόκειται για το διαχωρισμό της μελισσοκομίας σε δύο βασικές εποχές την προ Francois Huber εποχή και μετά F.H. εποχή.



Θα μιλήσουμε για τον Huber λίγο αργότερα, αλλά ήταν ο πρώτος που εξετάσε και επιστημονικά τη συμπεριφορά των μελισσών μέσα από την ειδικά σχεδιασμένη του κυψέλη πτυσσόμενο φύλλο.

Έτσι, ξεκινά το βιβλίο για τη σύγχρονη μελισσοκομία:

Μια σειρά εξελίξεων γρήγορα εμφανίστηκαν στη μελισσοκομία μετά τον Huber, αλλά πριν από την εποχή του, η μελισσοκομία είχε πραγματοποιηθεί ως παράδοση σε διάφορες χώρες, χωρίς να αλλάξει σημαντικά από τη μια γενιά στην άλλη.

 Θα πρέπει να συνειδητοποιήσει κανείς ότι υπήρχε μια μεταβατική περίοδο μεταξύ των δύο εποχών.

 Μερικοί μελισσοκόμοι υποστήριξαν ότι ο παλιός τρόπος ήταν ο καλύτερος, ενώ οι πιο προοδευτικοί μελισσοκόμοι άρχισαν να δοκιμάζουν παλιές θεωρίες και να αναζητούν νέες λύσεις στις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για να κρατήσει και να αναπτύξει κανείς τις μέλισσες.


Ο Huber δεν ήταν ο πρώτος που παρατήρησε τις μέλισσες.

Πολλές φορές οι άνθρωποι είχαν παρατηρήσει τις μέλισσες μέσα από γυάλινα βάζα που έβαζαν στην κορυφή του κοφινιού για να συγκεντρώσει το μέλι όταν ήταν καιρός.

Αυτό που έκανε ο Huber ήταν οι επιστημονικές προσπάθειες του να παρατηρήσει και να καταγράψει.

Από τις προσπάθειες αυτές έφτασε στην πραγματικότητα χωρίς εικασίες για το τι συμβαίνει σε μια κυψέλη των μελισσών.

Είναι η επιστημονική έρευνα του για τη συμπεριφορά των μελισσών και οι αλήθειες για τις μέλισσες που προκαλούν τους συγγραφείς να τον θεωρήσουν σαν τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ της πρακτικής μελισσοκομία και της σύγχρονης μελισσοκομίας.

  Το βιβλίο του "Παρατηρήσεις στις μέλισσες" είναι ίσως το πιο σημαντικό βιβλίο που έχει γραφτεί ποτέ για τη μέλισσα.

Είναι, ακολουθούμενο από του Langstroth "μια πρακτική Πραγματεία περί της κυψέλης και των μελισσών".

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1800 η κοινή ωφέλεια στην οικοδόμηση μιας καλύτερης κυψέλης άρχισε και θα συνεχιστεί και θα αποτελέσει υπόβαθρο για την εισαγωγή της κυψέλης Langstroth το οποίο είναι το πρότυπο για τους μελισσοκόμους σήμερα και οτιδήποτε μετά αποτελεί απλά μετεξέλιξη της.



 Νομίζω ότι είναι σημαντικό να ρίξουμε μια ματιά στην κυψέλη που ο Huber χρησιμοποιεί για να κάνει τις παρατηρήσεις του.

Τώρα αν συγκρίνετε αυτή τη κυψέλη με εκείνα που κάνουν οι προηγούμενες θα δείτε ότι απλά είναι η διαχωριστική σε ότι χρησιμοποιούμε σήμερα με ότι χρησιμοποιούσαν από την αρχαιότητα.


Θα πρέπει να τονίσω ότι τα περισσότερα βιβλία που έχουν εκδοθεί στις ΗΠΑ είναι πιο πολύ βιβλία "εισαγωγής σε εξοπλισμό Langstroth" ενώ οι Βρετανοί θεωρούν ότι τα βιβλία πρέπει να έχουν πολλές περισσότερες επιλογές για τον κάτοχο Μέλισσο-σμηνών.



Αλλά αν ήταν κανείς μελισσοκόμος πριν από το Huber, οι επιλογές θα διέφεραν σε μεγάλο βαθμό μόνο ως προς το είδος της ομαδοποίησης που θα πρέπει να θέσει τις μέλισσες του.


Εάν κάποιος επισκεφτεί ένα μουσείο μελισσοκομικό μπορεί να βρει κυψέλες διαφόρων σχεδιασμών και μερικές μάλιστα που χρησιμοποιούν την ιδέα του να μπορεί να τραβήξει έξω το πλαίσιο, όπως η κυψέλη ανάστομο κοφίνι Αττικής στην οποία στηρίχτηκαν όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί επιστήμονες ή απλοί πρακτικοί μελισσοκόμοι για να εξελίξουν μέσω της παρατήρησης του μελισσιού τις ιδέες τους και τα σχέδια κυψέλης προκειμένου να βοηθούν το μελίσσι να επιτελέσει το ρόλο του.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ Lorenzo. Lorraine. Langstroth (1810-1895)

O επίσκοπος Λορέντζο Λάνγκστροθ -Lorenzo Langstroth- (25 Δεκέμβρη 1810 – Οκτώβρη 6, 1895), μελισσοκόμος ιερωμένος και δάσκαλος, ο επονομαζόμενος και πατέρας της Αμερικανικής μελισσοκομίας,κι όχι μόνο θα προσθέταμε.
L. L. Langstroth γεννήθηκε στη Φιλαδέλφια της Πενσυλβάνια.
Σαν παιδί είχε επιδείξει εξαιρετικό ενδιαφέρον για την παρατήρηση και τις συνήθειες-συμπεριφορές των εντόμων ,τιμωρήθηκε μάλιστα επειδή άνοιγε τρύπες στα παντελόνια του ενώ μάθαινε όσα περισσότερα μπορούσε για τα έντομα.
Πήρε το πτυχίο του στο πανεπιστήμιο Γέηλ το 1835 με υποτροφία, μετα τις σπουδές του έγινε ιερέας στη Μασαχουσέτη το 1936.
Το 1848 έγινε διευθυντής στο "Σχολείο: της νεαρής κυρίας" στη Φιλαδέλφεια.
Εξάσκησε τη μελισσοκομία εν μέρει για να ξεφύγει απο τα σοβαρά του καθήκοντα που τον πίεζαν ανυπόφορα.
Παντρεύτηκε την Αννα Τάκερ απο τη Μασσαχουσέττη.Έκαναν τρία παιδιά όλα γεννημένα στη Μασσαχουσέττη το Τζειμς-1837- την Αννα-1841- και τη Χαριετ-1847-
η ανοιχτή -Επισκέψιμη-κυψέλη ξαναεφευρέθηκε - υπήρχε ήδη σαν ανάστομο υψέλι στη Αττική την κλασσική εποχή σε αυτό στηρίχτηκε η κυψέλη τοπ μπαρ- στην Ελβετία το 1789 απο τον Φρανσις Χαμπερ,- Francis Huber-ήταν μια πλήρως κινητών πλαισίων κυψέλη,αλλα είχε σταθερά αναρτημένα τα πλαίσια πάνω στο σώμα-κουτί της κυψέλης και εξετάζοταν σαν σελίδες βιβλίου.
Ο Λάνγκστροθ αναγνωρίζοντας την συνεισφορά του Χάμπερ έλεγε Η χρήση της κυψέλης Χάμπερ με ικανοποιούσε, αυτή με τις απαρραίτητες προφυλλάξεις και χειρισμούς του πληθυσμού μπορούσε χωρίς να ερεθίζει τις μέλισσες να γίνει ικανή να αναπτυχθεί η αποικία αυτών των εντόμων σε εκπληκτικό επίπεδο.
Χωρίς τη γνώση αυτών των δεδομένων θα έπρεπε να ανακαλύψω μια κυψέλη που να επιτρέπει την απόσυρση των κόμβων -πλαισίων και ορόφων-επίσης επικίνδυνη για πρακτική χρήση.(Langstroth on the Honey-Bee, 1860)
Στην Ευρώπη οι Ιαν Ντζιερζον Jan Dzierżon και Αυγουστος Βον Μπερλεψχ August von Berlepsch είχαν επικεντρωθεί στην ανοιγόμενη απο το πλάι κυψέλη-όπως η σύγχρονη Αργώ-Στο μεταξύ ο λεγόμενος χώρος μεταξύ των πλαισίων ανακαλύφτηκε και ανακοινώθηκε απο τον Μπέρλεψχ απο το 1845-1848 στην μελέτη του (Bienen-Zeitung, May 1852).Αυτό σημαίνει ότι η σωστή απόσταση μεταξύ των πλαισίων που επιτρέπει την απρόσκοπτη εργασία χωρίς σπατάλη θερμότητος ήταν ήδη γνωστή εδώ στην Ευρώπη.
Ο Λανγσκτροθ έγινε πρωτοπόρος εφαρμοζοντας στη μελισσοκομική εργασία χρησιμοποιώντας στην κυψέλη του που άνοιγε απο πάνω το διάστημα της μέλισσας.
Το καλοκαίρι του 1851 βρήκε ότι αφήνοντας περιθώρια τόσο ανάμεσα στα πλαίσια όσο και ανάμεσα στα πλαίσια και τις πλευρές και οροφη και δάπεδο της κυψέλης γινόταν εφικτό να αποσύρει απρόσκοπτα αργότερα τα πλαίσια που κανονικά θα ήταν κολλημένα με προπολη κάνοντας τον αποχωρισμό κάθε πλαισίου επικίνδυνο για ζημιές και σχεδόν αδύνατο κάποιες φορές.
Αργότερα είχε την ιδέα να χρησιμοποιήσει τα ανεξάρτητα πλαίσια εύκολα αποσπώμενα.Βρήκε ότι αν άφηνε ένα μικρό χώρο μικρότερο απο 6,4 μμ μεταξύ των πλαισίων ή μεταξύ των πλαισίων και των πλευρών του σώματος της κυψέλης οι μέλισσες κολούσαν με πρόπολη το πλαίσιο γεμίζοντας το κενό όπου μπορούσαν.Απο την άλλη αν άφηνε μεγαλύτερο χώρο περίπου 9,5μμ οι μέλισσες το κολλούσαν με κερί που είχε αντίστοιχο αποτέλεσμα.
Τον οκτώμβρη 1852 εφάρμοσε την πατέντα στην πρώτη κινητών πλαισίων κυψέλη στην Αμερική.

Ενας φίλος του επιπλοποιός απο τη Φιλαδέλφια ενθουσιώδης μελισσοκόμος έφτιαξε τις πρώτες του κυψέλες για τον ίδιο και για τον Λάγνκστροθ παραπάνω απο 100 τέτοιες κυψέλες και μετά τις πουλούσε όπου έβρισκε
Ο Λάνκστροθ ξόδεψε αρκετά χρόνια για να προστατέψει και να κατοχυρώσει την πατέντα του χωρίς επιτυχία.
Δεν πήρε ποτέ πνευματικά δικαιώματα για την εργασία του γιατί η πατέντα του ήταν εύκολα αντιγράψιμη.Η κυψέλη Λανγκστροθ είναι ακόμη και σήμερα σε κοινή χρήση έχει μαλιστα προτυποποιηθεί.




The 1885-1895 papers of Lorenzo L. Langstroth are located at the American Philosophical Society Library in Philadelphia.

ΜΥΘΟΣ ΑΙΣΩΠΟΥ

ΜΥΓΕΣ ΚΑΙ ΜΕΛΙ

Εις ένα ανώγαιον εχύθη μέλι και αι μύγες εκάθισαν απάνω να φάγουν το μέλι. Όμως εκόλλησαν τα πόδια τους και δεν ημπόρεσαν να απετάξουν, και επειδή επνίγονταν έλεγον:
Ω κακότυχες ημείς, ότι δια ολίγην τροφήν αποθνήσκομεν.
Επιμύθιο
Ο μύθος δηλοί ότι πολλούς ανθρώπους η λαιμαργία και η λειχουδιά τούς εχάλασεν και απώλεσεν
-Νούκιος 1543-

Μεταφράζω
Σε ένα ανώγι χύθηκε μέλι και οι μύγες κάθισαν πάνω για να φάνε το μέλι, όμως κόλλησαν τα πόδια τους και δεν μπορούσαν να πετάξουν, και επειδή πνίγονταν έλεγαν:
Ω εμείς κακότυχες για λίγη τροφή πεθαίνουμε
Επιμύθιο
Ο μύθος δηλώνει ότι πολλούς ανθρώπους η λαιμαργία και η λιχουδιά τους έκανε κακό και τους σκότωσε

ΜΥΘΟΣ ΜΥΓΩΝ

Μύγες σε μέλι κόλλησαν κάπου όπου ετύχαν και δεν εδυνουνταν να βγούν, τρόπον ποσώς δεν είχαν.
Λυπούνταν οι ταλαίπωρες γιατί ήταν κολλημένες.
Είπαν:"αλί στο πάθαμεν, ημείς οι οργισμένες!
Δια να λαιμαργήσομε, λίγο φαγί να φάμε,στο θάνατο ελάχαμεν και εις τον άδη πάμε."
Επιμύθιο:
Ο μύθος λέγει πως τινές που αγαπούν φαγία χαλνούνται μερικές φορές από τη λαιμαργία.
-Γεώργιος Αιτωλός 1690-

ΜΥΘΟΙ ΑΙΣΩΠΟΥ

ΜΕΛΙΣΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ
Εις εδιέβη εις κυβέρτια μελισσίων, και επειδή έλειπεν εκείνος όπου τα είχεν,αυτός ηπήρεν το κερί και το μέλι και εδιέβη.Και μετά ταύτα ήλθεν ο που τα είχε και ηύρε τα κυβέρτια εύκαιρα,λοιπόν εστάθη, έως ήλθασι τα μελίσσια εκ την βοσκήν.Λοιπόν ηύρασιν τα κυβέρτια χαλασμένα και ήρχισαν να τον κεντρώνουσιν και να τον δαγκάνουν.Και αυτός είπε προς τα μελίσσια:
Ω κάκιστα ζώα, εκείνον όπου σας έκλεψε το κερί και το μέλι τον αφήσετε, και εμένα όπου σας κυβερνώ δαγκάνετε;
Ο μύθος δηλοί ότι πολλοί άνθρωποι υπο αγνωσίας δεν φυλάγονται από τους εχθρούς, αμή τους φίλους ωσάν επίβουλους πολλές βολές βλάπτουσιν.

Για κείνους που έχουν πρόβλημα με το κείμενο-αναγκαστικά μονοτονικό- του 1543 έτσι για να βλέπουμε τη συνέχεια της γλώσσας μας θα παραθέσω μια μετάφραση ή παράφραση αναλόγως πως θα το δει κανένας.

ΜΕΛΙΣΣΙΑ ΚΑΙ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΟΣ

Ένας άνθρωπος πέρασε από μελισσοκομείο με κυψέλες-κυβέρτια- κι αφού έλλειπε ο μελισσοκόμος πήρε το κερί και το μέλι και έφυγε.
Έπειτα ήλθε ο μελισσοκόμος και βρήκε τις κυψέλες του άδειες, έκατσε λοιπόν -να δει τι έγινε- μέχρι που ήλθαν τα μελίσσια από τη βοσκή.
Βρήκαν λοιπόν οι μέλισσες τις κυψέλες τους άδειες και χαλασμένες κι άρχισαν να κεντρίζουν το μελισσοκόμο -που βρήκαν εκεί-.
Ο μελισσοκόμος τότε λέει στις μέλισσες του:
-Ω ανόητα ζωντανά εκείνον που σας έκλεψε κερί και μέλι τον αφήσατε και τα βάζετε με μένα που σας φροντίζω και σας υπηρετώ-ή κυβερνώ-;
Ο μύθος δηλώνει ότι πολλοί άνθρωποι χωρίς να το ξέρουν δεν φυλάγονται από τους εχθρούς αλλά τους φίλους και ευεργέτες σαν επίβουλους τους  βλάπτουν.

Ας δούμε τώρα την όμορφη τροπή που πήρε ο λόγος του Αισώπου στα χέρια του Γεώργιου Αιτωλού μονή Ηβήρων 1690 τα κείμενα του οποίου ανέδειξε ο Σπυρίδων Λάμπρος το 1880 όταν επισκέφθηκε τον Άθω για να συλλέξει υλικό για την έκδοση κατάλογου με τα χειρόγραφα των διαφόρων μονών.

Βλέπει λοιπόν:
ποιηθέντων ρίμα ομού μετά των επιμυθίων παρά Γεωργίου του εξ Αιτωλίας

Ιδού ο μύθος  πως έγινε:

ΜΥΘΟΣ ΚΛΕΠΤΟΥ
Κλέφτης κρυφά εδιάβηκε και έκλεψε κηρίον
εις τόπον όπου είχασι κάπου μελισσουργείον.
Επήγεν ο μελισσουργός και είδε τα αγγεία, πικράθηκε εβλαστήμησε, πως είχαν ευκαιρία, και με θυμόν έπιασε τότε να τα σιάζει, του τόπους , τα μελίσσια να τα ορδινιάζει.
Τότε εκείνα θάρρηκαν πως θε να τα χαλάσει και όλα τον εκέντρισαν και ήθελαν να τον φασι.
Τότε εκείνος είπε τα: Ζώα καταραμένα, του κλέπτη ας το κάμνετε , αμ όχι τώρα μένα!
-ΕΠΙΜΥΘΙΟΝ
Ο μύθος λέγει μερικοί τους φίλους τους λυπούσι, δια να μην ηξεύρουσι το πράγμα αν γρικούσι.

ΜΕΛΟΚΡΑΣΟ ΚΑΙ ΜΗΝΑΣ ΤΟΥ ΜΕΛΙΤΟΣ

Μελόκρασο
Το μελόκρασο-ή υδρόμελο/Mead- είναι ένα από τα παλαιότερα είδη οινοπνευματωδών ποτών στον κόσμο και η ιστορία του είναι γεμάτη στο μύθο και το μυστήριο.

το μελόκρασο-Υδρόμελι είναι ένα παραδοσιακό ποτό που γίνεται από μέλι, νερό, μαγιά και λίγο κιτρικό οξύ / χυμό λεμονιού, και δεν περιέχει κρασί ή χυμό σταφυλιού.

Ο όρος «μήνας του μέλιτος» συνδέεται με το έθιμο του ποτού μελόκρασο.
Βασίζεται στη παραδοσιακή κατανάλωση Μελόκρασου  για ένα μήνα μετά το γάμο, με σκοπό να εξασφαλιστεί καρδάμωμα και σύλληψη και γεννηση ενός-τουλάχιστο- αρσενικού παιδιού.

Εκτός από τη φήμη του για τον αφροδισιακό αυτό λόγο, προτείνεται το υδρόμελο γιατί έχει φαρμακευτικές ιδιότητες.

Υπάρχουν και μίξεις κανονικού κρασιού απο σταφύλια με υδρόμελο.
Κατά τη γνώμη μας το παραδοσιακό υδρομελι-μελόκρασο δεν πρέπει να περιέχει χυμό σταφυλιού.

Στη καλύτερη περίπτωση ένα τέτοιο ποτό μπορεί να είναι αρκετά εύγευστο, και στη χειρότερη περίπτωση να είναι μια φτωχή εκδοχή γλυκού λευκού κρασιού .


Εάν είναι γλυκό παχύ πιθανώς έχει χυμό σταφυλιού σε αυτό και δεν είναι ένα "παραδοσιακό" υδρόμελι

Το Υδρόμελι μπορεί να είναι ξηρό, ημίγλυκο και όλα τα στάδια στο μεταξύ.

Για την επίτευξη ενός μέσου υδρόμελου θα απαιτούσε περίπου 4lbs του μελιού ανά γαλόνι, αυτό ισοδυναμεί με κάτι λιγότερο από το 1 / 2 lb του μελιού ανά φιάλη, ενώ για ένα σακί υδρόμελι για 5lbs του μελιού ανά γαλόνι θα ήταν σωστό - αυτή είναι συνήθως προστίθενται σταδιακά με την πάροδο

Στη περίοδο ζύμωσης υπάρχει ο κίνδυνος "στάσης"της ζύμωσης.-σταματάει η βράση-οπότε ξυνίζει μάλλον

Το υδρόμελο χρειάζεται περίπου ένα χρόνο σε δρύινα βαρέλια για την ανάπτυξη χαρακτήρα -ενώ ένα βαρέλι υδρόμελο ιδανικά θα πρέπει να έχει τουλάχιστον τέσσερα χρόνια για να αναπτυχθεί σωστά σαν παλαιωμένο.


Το επίπεδο αλκοόλ θα κυμαίνεται από περίπου 7% για ένα ξηρό σε περίπου 15% για μια καλή παρτίδα  υδρόμελου.

Προτείνεται ελαφρά ψύξη υδρομελιού,θα πρέπει να διατηρείτε σε μέρος δροσερό και κλειστό για τη μείωση της οξείδωσης.

Mead  είναι μια ποιότητα υδρόμελου που  κάνει ένα εξαιρετικό απεριτίφ σαν γλυκό κρασί.

Η ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Κοντόλαιμος Νικόλαος, Γεωπόνος, ειδικός μελισσοκομίας στο τμήμα μελισσοκομίας του Υπουργείου Γεωργίας

Μελισσοκομία είναι ένας κόσμος, ένας γοητευτικός και ανεξάντλητος κόσμος, με πολύ μεγάλη ιστορία στη διαχρονική πορεία του, από τα βάθη των αιώνων.

ΜΕΛΙΣΣΑ – ΜΕΛΙ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Μέλι είναι το βασικό προϊόν της Μελισσοκομίας

Πολύ λίγα βασικά προϊόντα, στη διατροφή του ανθρώπου, όπως το μέλι, απολαμβάνουν μιας τόσο καθολικής, παγκόσμιας θα λέγαμε, δημοτικότητας, άρρηκτα συνδεδεμένης με τις ιδιαιτερότητες και παραδόσεις κάθε περιοχής.

Σήμερα, που όλο και περισσότερο γνωρίζουμε τη θρεπτική αξία του προϊόντος αυτού, η κατανάλωσή του αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο.

Μέλι είναι ένα προϊόν, ένα καθ’ όλα φυσικό προϊόν, που οι μέλισσες παράγουν, ξεκινώντας από την επεξεργασία του νέκταρος των λουλουδιών, ή εκκριμάτων άλλων μερών των φυτών, και μετατρέπουν σε ένα συμπύκνωμα ενέργειας και ζωής.

Το Φυσικό Μέλι

Δεν έχουμε όμως το δικαίωμα να ισχυριζόμαστε ότι σήμερα μόνο εμείς, χάριν των μέσων που διαθέτουμε ανακαλύψαμε τις τόσο ευεργετικές ιδιότητές του για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Ήδη από την αρχαιότητα και κυρίως οι πρόγονοί μας γνώριζαν παρά πολύ καλά τη μεγάλη θρεπτική αξία του και του απέδιδαν μάλιστα ιδιότητες θεϊκές, θρησκευτικής ευλάβειας.

Πάσι Θεοίς Μέλι ΑΜΦΟΡΕΥΣ 1

(Προσφέρεται σε όλους τους θεούς μέλι: ένας αμφορέας)

Το κείμενο αυτό, με το οποίο δηλώνεται θρησκευτική προσφορά, ενός ειδικού προϊόντος, προέρχεται από την πρώτη πινακίδα, την ΠΙΝΑΚΙΔΑ ΤΗΣ ΚΝΩΣΟΥ, γραμμένη στο συλλαβικό αλφάβητο της Γραμμικής Β΄ τον 14^ο αιώνα π.Χ.

Αποκρυπτογραφήθηκε η γραμμική Β και μεταφράσθηκε η πινακίδα από τον Βρετανό αρχιτέκτονα Μιχαήλ Βέντρ (Michael Ventris) το 1952.

Ας δούμε όμως ποία ήταν και ποια είναι η μελισσοκομική κατάσταση στη χώρα μας.

Η αρχή της ελληνικής μελισσοκομίας χάνεται στο απώτερο παρελθόν της μυθικής εποχής. Το αρχαιότερο πρόσωπο το οποίο εμφανίζεται εις το χώρο της μελισσοκομίας είναι ο Αρισταίος.

Ο Αρισταίος, μία από τις πλέον αινιγματικές μορφές της αρχαίας ελληνικής λαϊκής θρησκείας, υπήρξε η κυριότερη μορφή του μυθολογικού κύκλου της Κέας.

Καρπός της ένωσης του Απόλλωνα με την νύμφη Κυρήνη, είδε το φως στην Αφρική, στα παλάτια της Λιβύης. Μόλις γεννήθηκε ο Αρισταίος, ο Ερμής τον παρέδωσε στην Γαία και στις Ώρες για να τον αναθρέψουν. Κι ήταν αυτές που έσταζαν στα χείλη του βρέφους, νέκταρ και αμβροσία κάνοντάς τον αθάνατο. Όταν μεγάλωσε ο Αρισταίος οι Μούσες τον δίδαξαν την μαντική και την ιατρική. Από τις Νύμφες διδάχθηκε την καλλιέργεια του αμπελιού, της ελιάς, αλλά και τη μελισσοκομία, τέχνη που θα τον χαρακτηρίζει στο εξής περισσότερο από κάθε άλλη.

Πρώτος σταθμός του Αρισταίου θεωρείται η Κέα όπου δίδαξε τους κατοίκους του νησιού και τη μελισσοκομία. Έτσι ο Αρισταίος υπήρξε για τους ανθρώπους και μάλιστα για τους νησιώτες κατοίκους της Κέας, ο πρώτος ευρετής μιας σειράς από χρήσιμες τέχνες κυριότερη από τις οποίες ήταν η εκτροφή των μελισσών. Ο Αρισταίος και η μέλισσα θα γίνουν τα βασικά σύμβολα του νησιού και θα απεικονισθούν στα νομίσματα της Τουλίδας, της Καρθαίας και της Κορησίας.

Υπήρξε όμως συστηματική μελισσοκομία κατά τους μυθικούς εκείνους χρόνους; Περί αυτού δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, αφού ο περί του Αρισταίου μύθος το μαρτυρεί. Περισσότερες όμως αποδείξεις βρίσκουμε όσο προχωρούμε προς τους ιστορικούς χρόνους.

Στην Οδύσσεια (Κ-519) αναφέρεται το «Μελίκρατον» κράμα μέλιτος και γάλακτος το οποίον έπιναν ως εκλεκτό ποτό. Εις την Οδύσσεια επίσης (Υ-168) ότι οι ορφανές κόρες του Πίνδαρου ετρέφοντο από την Θεά Αφροδίτη με τυρί-μέλι και οίνον. Με την ίδια τροφή η μάγισσα Κίρκη εσαγήνευσε τους συντρόφους του Οδυσσέα (Κ-213).

Ο Ησίοδος αναφέρει τους «Σίμβλους», όνομα που έδιδαν στις κυψέλες της εποχής εκείνης. Τι είδος ήταν οι «Σίμβλοι» δεν είναι γνωστό. Πάντως ήταν κυψέλες κατασκευασμένες από ανθρώπους για την εκτροφή των μελισσών.

Επίσης εις την Κρήτη κατά τις ανασκαφές στην Φαιστό ευρέθησαν πήλινες κυψέλες της Μινωικής εποχής (3.400 π.Χ.) πολύ αρχαιότερης της Ομηρικής. Στην ίδια εποχή ανήκει επίσης το χρυσό κόσμημα που παριστάνει σύμπλεγμα δύο μελισσών, οι οποίες βαστάζουν κηρύθρα προερχόμενη από την πήλινη κυψέλη σωλήνα, όπως και άλλο χρυσό κόσμημα σε σχήμα μέλισσας, που ευρέθη στις ανασκαφές της Κνωσσού.

Τα συγγράμματα του Αριστοτέλη (322 π.Χ.) αποτέλεσαν σπουδαίο σταθμό για τη μελισσοκομία τόσο της αρχαίας Ελλάδας αλλά και όλου του τότε πολιτισμένου κόσμου.

Η ύπαρξη όμως μελισσοκομικών επιχειρήσεων μαρτυρείται και κατά την προαριστοτελικήν περίοδο κατά την οποία η μελισσοκομία είχεν ήδη συστηματοποιηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό.

Ο μέγας νομοθέτης των Αθηναίων Σόλων (640-558 π.Χ.) θέσπισε διάφορα νομοθετικά μέτρα για την μελισσοκομία της εποχής εκείνης.

Ένα μέτρο το οποίο αποδεικνύει την ύπαρξη μελισσοκομικών επιχειρήσεων είναι το εξής και το οποίο ρυθμίζει και καθορίζει τις αποστάσεις μεταξύ των μελισσοκομείων.

«Μελισσών σμήνη καθιστάμενα απέχειν των υφ’ ετέρου πρότερον ιδρυμένων πόδας τριακοσίους»

[Πλουτάρχου: Βίος Σόλωνος]

Υπήρξε λοιπόν οργανωμένη μελισσοκομία στην αρχαία Ελλάδα, η οποία αποσκοπούσε στην παραγωγή του θείου αυτού προϊόντος. Του Φυσικού Μελιού και του οποίου τις ευεργετικές ιδιότητες εγνώριζαν πάρα πολύ καλά οι διανοούμενοι της εποχής εκείνης.

Ο πατέρας της Ιατρικής Ιπποκράτης (462-352 π.Χ.) συνιστούσε το μέλι σε όλους τους ανθρώπους αλλά ιδιαίτερα στους ασθενείς.

Ο Δημόκριτος ερωτηθείς πως δύνανται να διατηρηθώσιν οι Άνθρωποι άνοσοι και μακρόβιοι απεκρίνοντο:

«Ει τα μεν έξωθεν ελαίω του σώματος τα δε ένδοθεν μέλιτι χρίσοιντο».

Ο Πυθαγόρας και οι οπαδοί του είχαν το μέλι ως κύρια τροφή.

Η πρόοδος της μελισσοκομίας δεν επεριορίζετο μόνο στην Αττική αλλά εις όλη σχεδόν την Ελλάδα, Στερεά, νησιωτική ακόμα και στις αποικίες.

Ο πρώτος όμως ο οποίος εμελέτησε επιστημονικά την μέλισσα υπήρξε ο Αριστοτέλης. Το μόνο μέσο το οποίο διέθετε ήταν η και μέχρι σήμερα, σε πολλά μέρη της Ελλάδας, χρησιμοποιούμενη κυψέλη

Το «Ανάστομο Κοφίνι»

Κοφίνι που είναι κλειστό από κάτω, με μόνο άνοιγμα την είσοδο των μελισσών και ανοικτό από πάνω, όπου εφαρμόζουν 8-10 κινούμενοι ανεξάρτητοι μεταξύ τους πήχεις, κάτω από τους οποίους κτίζουν οι μέλισσες τις κηρήθρες τους.

Η κυψέλη λοιπόν με κινητά πλαίσια εχρησιμοποιείτο στην αρχαία Ελλάδα και θεωρείται ο πρόδρομος της σύγχρονης ευρωπαϊκής κυψέλης με το κινητό πλαίσιο, ανακάλυψη του Αμερικανού Lorenzo Lorraine Langstroth ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης μελισσοκομίας (1851) και του οποίου αυτή η ανακάλυψη αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία οικοδομήθηκε η σημερινή μελισσοκομία.

Στη χώρα μας ο εκσυγχρονισμός της μελισσοκομίας με τη χρησιμοποίηση της Ευρωπαϊκής κυψέλης καθυστέρησε αρκετά.

Η πρώτη κίνηση εσημειώθει το 1903 εκ μέρους της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρείας. Το ενδιαφέρον για τον κλάδο αυτό εξεδηλώθει και από άλλους Έλληνες διανοούμενους. Ο Ιωάννης Πεσματζόγλου δαπάναις του, ιδρύει στο Χαλάνδρι την πρώτη μελισσοκομική σχολή. Ο Ακαδημαϊκός και λογοτέχνης Γ. Δροσίνης συνέγραψε κατά το 1901 και εξέδωσε το μικρό βιβλιάριον «Αι Μέλισσαι» η συμβολή του οποίου στη μελισσοκομία υπήρξε σημαντική.

Στη μελισσοκομική Σχολή Χαλανδρίου πρώτος εδίδαξεν ο ειδικός στη μελισσοκομία, πρωτοβουλία και δαπάναις της Ελληνικής Γεωργικής Εταιρείας μετεκπαιδευθείς γεωπόνος κ. Γ. Τουφεξής. Ο κ. Γ. Τουφεξής εδίδασκε τις νέες μεθόδους της μελισσοκομίας στη Σχολή Χαλανδρίου από το 1903 μέχρι το 1916· αργότερα διωρίσθη επόπτης της μελισσοκομίας στο Υπουργείο Γεωργίας. Εξέδωσε δε και διάφορα βιβλία και φυλλάδια για τη μελισσοκομία, όπως «Η Μελισσοκομική Εφημερίς» το 1908 και «Η Μελισσοκομική Επιθεώρηση» το 1912.

Στην ανωτέρω σχολή εφοίτησαν και εκπαιδεύτηκαν στη μελισσοκομίαν πολλοί μαθηταί ορισμένοι από τους οποίους διωρίσθηκαν σε σημαίνουσες δημόσιες θέσεις, άλλοι δε εδίδαξαν την σύγχρονη μελισσοκομία με σκοπό να καθοδηγήσουν τους νέους κυρίως μελισσοτρόφους στη χρήση της νέας κυψέλης με τα κινητά πλαίσια, αλλά και τις άλλες εφευρέσεις της σύγχρονης μελισσοκομίας.

Μεταξύ των ανωτέρω ενδεικτικά αναφέρουμε τη δράση των Ι. Καραμάνου, Α. Ξυδιά, Ν. Μπαμπιώτη, Γ. Τριβιζά, Βλαδ. Δερματόπουλου, Ν. Νικολαΐδη, Ν. Τοπολίδη και άλλων.

Τα αποτελέσματα των προσπαθειών αυτών ήταν θετικά αν και επραγματοποιήθηκαν με αργούς ρυθμούς.

Το 1903 τα στατιστικά στοιχεία ανέγραφαν 201.314 μελίσσια σε εγχώριες κυψέλες και μόνο 412 μελίσσια εντός νέων σύγχρονων κυψελών. Δηλαδή μόνο το 0,2% του συνόλου των μελισσών ήταν εγκατεστημένα σε ευρωπαϊκές κυψέλες.

Το 1912, 9 χρόνια αργότερα, έχουμε 250.000 μελίσσια σε εγχώριες κυψέλες και 3.000 εντός νέων κυψελών, δηλαδή το 1,19% του συνόλου.

Όμως η όλη προσπάθεια διακόπηκε εξαιτίας του Βαλκανικού και Α΄ παγκοσμίου πολέμου.

Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, η τοποθέτηση του κ. Ι. Καραμάνου ως Γενικού Διευθυντή της Διεύθυνσης Εποικισμού Μακεδονίας-Θράκης και η απόσπαση του Άγγελου Ξυδιά από το Υπουργείο Γεωργίας εις την Διεύθυνση Εποικισμού, και οι δύο μαθηταί της Σχολής Μελισσοκομίας, έδωσε νέα ώθηση στην ανάπτυξη του Κλάδου αυτού αρχίζοντας με τη χορήγηση 700 καταρχήν κυψελών μαζί με τις κηρήθρες και μελιτοεξαγωγείς εις τους πρόσφυγες.

Η προσπάθεια συνεχίστηκε και όταν ο Άγγελος Ξυδιάς διωρίσθηκε τμηματάρχης Μελισσοκομίας του Υπουργείου Γεωργίας. Έτσι και με τη συνδρομή της Α.Τ.Ε. φτάσαμε στο 1939 να έχουμε σε ολόκληρη την Ελλάδα 700.000 μελίσσια εκ των οποίων τα 100.000 περίπου εγκατεστημένα σε σύγχρονες κυψέλες, το 14,29%.

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος προκάλεσε όπως γνωρίζουμε πανωλεθρία εις όλους τους τομείς της ελληνικής οικονομίας καθώς και στη μελισσοκομία.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το Τμήμα Μελισσοκομίας του Υπ. Γεωργίας και η Α.Τ.Ε. εβοήθησαν εκ νέου τη μελισσοκομία χορηγώντας δωρεάν στους μελισσοκόμους 93.500 κυψέλες, 3.100 μελιτοεξαγωγείς και 3.000.000 τεχνητές κηρήθρες.

Έτσι λοιπόν η προσπάθεια όλων αυτών που πραγματικά αγάπησαν τη μελισσοκομία και με ζήλο ασχολήθηκαν για την ανάπτυξή της, είχε ως αποτέλεσμα να φθάσουμε σήμερα σε ένα σημείο αποφασιστικής σημασίας για το μέλλον της Ελληνικής Μελισσοκομίας.

Σήμερα στη χώρα μας εκτρέφονται περίπου 1.380.000 μελισσοσμήνη εγκατεστημένα σχεδόν στο σύνολό τους σε ευρωπαϊκές κυψέλες τύπου Langstroth. Ο συνολικός αριθμός των μελισσιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 8.777.000 και η χώρα μας κατέχει την τρίτη θέση με 15,72% μετά την Ισπανία και Γαλλία.

Με τον κλάδο αυτό ασχολούνται περίπου 23.000 μελισσοκόμοι από τους οποίους οι 3.000 περίπου είναι επαγγελματίες. Από τους 23.000 μελισσοκόμους το μεγαλύτερο μέρος ασκούν νομαδική μελισσοκομία και μόνο ένα πολύ μικρό μέρος κυρίως στη νησιωτική Ελλάδα, Στατική. Οι περισσότερες εκμεταλλεύσεις είναι αρκετά εκσυγχρονισμένες.

Στο επίπεδο αυτό που έχουμε φτάσει σήμερα έχουν συμβάλλει ουσιαστικά επίσης τόσο οι Συνεταιριστικές όσο και οι Συνδικαλιστικές Οργανώσεις των μελισσοκόμων.

Δεν πρέπει να παραλείψουμε τα ονόματα δύο στελεχών της μελισσοκομίας που με τις ενέργειες και αγώνες τους πολλά επέτυχε ο κλάδος αυτός.

Τον κ. Γ. Σελλιανάκη, Δ/ντή της Κοινοπραξίας Μελισσοκομικών Συν/σμών Νότιας Ελλάδας 1953-1980 συνεταιριστικής οργάνωσης που σήμερα δεν υπάρχει, και τον κ. Γ. Μάλλιο, Πρόεδρο του ΜΕΣΥΝΕ, Συνδικαλιστικής Οργάνωσης που επίσης σήμερα δεν υπάρχει.

Στην θέση των οργανώσεων αυτών σήμερα δραστηριοποιείται η Ο.Μ.Σ.Ε. (Ομοσπονδία Μελισσοκομικών Συλλόγων Ελλάδας) με έδρα τη Λάρισα και Πρόεδρο τον κ. Γεράσιμο Κράγια και η Κοινοπραξία Μελισσοκομικών Συνεταιρισμών Ελλάδας με έδρα τη Θεσσαλονίκη και πρόεδρο τον κ. Φώτη Καραντούνη.

Από το 1.380.000 μελίσσια παράγονται περίπου 13.000 τόνοι μέλι, Ελληνικό μέλι.

Μέλι όπως και προγενέστερα έχω αναφέρει ήταν και είναι το κύριο προϊόν των μελισσοκομικών εκμεταλλεύσεων.

Όταν οι πρόγονοί μας προσέφεραν σε Όλους τους Θεούς μέλι, προσέφεραν Ελληνικό Μέλι.

Όταν ο Δημόκριτος ή ο Ιπποκράτης, ο Πυθαγόρας ή ο Ανακρέων αναφερόντουσαν στο μέλι, εννοούσαν διότι εγνώριζαν, το Ελληνικό Μέλι.

Ποίο είναι όμως το Ελληνικό Μέλι; Το γνωρίζουμε σήμερα;

Ο Έλληνας καταναλωτής είναι ολιγότερο ενημερωμένος σχετικά με το μέλι και ειδικότερα για το Ελληνικό μέλι. Δεν γνωρίζει το ελληνικό μέλι, τη διατροφική του αξία, τις διατροφικές, φαρμακευτικές και θεραπευτικές του ιδιότητες.

Σήμερα που όλο και περισσότερο το φυσικό μέλι χρησιμοποιείται όχι μόνο ως τρόφιμο, αλλά και ως φάρμακο, μαζί φυσικά και με τα άλλα προϊόντα της κυψέλης, ο Έλληνας μελισσοτρόφος, η Ελληνική μελισσοκομία αντιμετωπίζει όλο και περισσότερο τον άνισο ανταγωνισμό, των αμφιβόλου ποιότητας εισαγόμενων φτηνών μελιών.

Είναι πράγματι περίεργο, πως ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων-καταναλωτών μελιού αυτής της χώρας, της πατρίδας του Αρισταίου, του Αριστοτέλη και του Ιπποκράτη, αγνοούν ακόμη και σήμερα τις ιδιότητες του προϊόντος αυτού της Ελληνικής γης. Διότι άρρηκτα είναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους οι Τρεις όροι.

Η ΜΕΛΙΣΣΑ ΩΣ ΙΕΡΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΙΩΝΕΣ

Κατερίνα Παπαδάκη-Ήριννα

«Ένα Χελιδόνι δεν φέρνει την άνοιξη και μία μέλισσα δεν κάνει μέλι»

Αρχαία παροιμία

«Την μέλισσαν ιεράν μεν φασί των Μουσών είναι, βασιλείας δε και πολιτικής ζωής ανθρώποις διδάσκαλον»

Πρόκλος, Υπόμνημα εις την Πλάτωνος Πολιτείαν

H μέλισσα στη μυθολογία

Η μέ­λισ­σα κα­τέ­χει σημαντική θέ­ση στην ελληνική παράδοση και στην ίδια τη ζωή των Ελ­λή­νων. Οι Έλληνες είχαν αντιληφθεί από πο­λύ νω­ρίς τη θρεπτική α­ξί­α του μελιού, γι’ αυτό και το θε­ω­ρού­σαν θεϊκή τρο­φή.

Η Μέ­λισ­σα ήταν θυ­γα­τέ­ρα του βα­σι­λιά της Κρή­της Με­λισ­σέ­α, α­δελ­φή της Α­μάλ­θειας, μαζί με την ο­ποί­α εκτελού­σαν χρέ­η τροφών του νε­ο­γέν­νη­του Δί­α, τον οποίο τάιζαν με γά­λα και μέ­λι. Α­πό αυτό ο­νο­μά­στη­κε ο Ζεύς Με­λισ­σαίος.

Ο Α­πολ­λό­δω­ρος μας αφηγείται ένα σημαντικό μύ­θο του Γλαύκου που αναστήθηκε εκ μέ­λι­τος. Ο Γλαύ­κος ήταν γιος του Μί­νω­α και της Πα­σι­φά­ης. Όταν ήταν παι­δί, κυ­νη­γώ­ντας μια σφαίρα ή κατ’ άλλους έναν ποντικό, έπεσε μέ­σα σ’ ένα με­γά­λο δο­χεί­ο γε­μά­το μέ­λι και πνί­γη­κε. Κα­νείς δεν γνώ­ρι­ζε πού ε­ξα­φα­νί­στη­κε. Τότε κάλεσαν τον Πολύιδο που ήταν περίφημος οιωνοσκόπος και με τη συμβουλή του μπόρεσε ο Βαλλεροφόντης να δαμάσει τον ίππο Πήγασο. Προ­σπα­θώ­ντας να βρει το παι­δί, πα­ρα­τή­ρη­σε ότι στην είσοδο ε­νός υ­πο­γεί­ου μια κου­κου­βά­για έδιωχνε τις μέ­λισ­σες. Σε αυτό το υ­πό­γειο βρή­κε το δο­χεί­ο με το μέ­λι και από ε­κεί έβγαλε το λεί­ψα­νο του Γλαύ­κου. Ο Μί­νωας του ζή­τη­σε τό­τε να ξα­να­ζω­ντα­νέ­ψει το παι­δί και τον έκλεισε μα­ζί του σ’ έναν κε­νό τά­φο. Εδώ ο Πο­λύ­ι­δος είδε ένα φί­δι να πλη­σιάζει το νε­κρό παιδί και το σκό­τω­σε. Σε λίγο εμφανίστηκε ένα άλλο φίδι που, βλέ­πο­ντας το πρώτο σκο­τω­μέ­νο, έφυγε και αρ­γό­τε­ρα ε­πέ­στρε­ψε φέρ­νο­ντας ένα βό­τα­νο το οποίο άπλωσε πά­νω σε όλο το σώμα του σκο­τω­μέ­νου φιδιού, κι εκείνο ξα­να­ζω­ντά­νε­ψε. Με το βό­τα­νο αυτό ο Πο­λύ­ι­δος ξα­νά­φε­ρε στη ζω­ή τον Γλαύ­κο.

Τη μελισσοκομία τη δίδαξε ο Αρισταίος, μια από τις πλέον αινιγματικές μορφές της αρχαιότητας, καρπός της ένωσης του Απόλλωνα με τη νύμφη Κυρήνη. Ο Ερμής τον παρέδωσε στις Ώρες και στη Γαία για να τον αναθρέψουν στάζοντας νέκταρ και αμβροσία στα χείλη του βρέφους, που έγινε έτσι αθάνατο! Όταν μεγάλωσε, οι Μούσες του δίδαξαν τη μαντική και την ιατρική. Από τις Νύμφες ο Αρισταίος έμαθε τέχνες όπως η μελισσοκομία, τις οποίες αργότερα τις δίδαξε ο ίδιος στους ανθρώπους.

Ο συμβολισμός της μέλισσας

Μέ­λισ­σες ο­νο­μά­ζο­νταν οι ιέ­ρειες της Δή­μη­τρας, ως τρο­φο­δό­τει­ρας θε­άς και προ­ε­στώ­σας της πολιτικής κοι­νω­νί­ας, με φυ­σι­κό σύμ­βο­λο την κυ­ψέ­λη. Μέ­λισ­σες ο­νο­μά­ζο­νταν επίσης οι ιέ­ρειες της Ε­φε­σί­ας Αρ­τέ­μι­δος. Ο αρ­χιε­ρέ­ας μά­λι­στα λε­γό­ταν Εσ­σήν που ση­μαί­νει «ο βασιλιάς των με­λισ­σών». Μέ­λισ­σα αποκαλούσαν και τη Σε­λή­νη, προ­στά­τι­δα της γέννησης. Μέ­λισ­σες αποκαλούσαν, τέλος, τις ψυχές που κα­τέρ­χο­νταν προς γέ­ννηση και ε­πρό­κει­το να ζή­σουν με δι­καιο­σύ­νη τη ζωή τους και να ε­πι­στρέ­ψουν πά­λι έχοντας εργαστεί όσα είναι αγαπητά στους θεούς.

Στα διάφορα Μυστήρια έπλεναν τα χέρια τους με μέλι α­ντί για νερό, για να είναι καθαρά από καθετί λυπηρό, βλαπτικό και ρυπαρό. Έκαναν δε με το μέ­λι καθαρμό της γλώσ­σας α­πό κα­θετί σφα­λε­ρό. Το μέλι έχει και κα­θαρ­τι­κή και συ­ντη­ρη­τι­κή δύ­να­μη· πράγ­μα­τι, πολλά προ­ϊ­ό­ντα μέ­νουν άσηπτα στο μέ­λι, και χρό­νια τραύ­μα­τα με το μέ­λι α­πο­λυ­μαί­νο­νται.

Στην Περ­σε­φό­νη, που έχει το προσωνύμιο Μελιτώδης, πρόσφεραν μέ­λι ως προ­στά­τι­δα των καρπών, συμ­βο­λο­ποιούσαν έτσι τη φυ­λα­κτική της ι­διό­τη­τα. Μερικοί ταυτίζουν το νέ­κταρ και την αμ­βρο­σί­α με το μέλι, αφού το μέ­λι είναι τροφή των θε­ών.

Η μέ­λισ­σα είναι ζώο φι­λε­πί­στρο­φο, παρά πο­λύ δί­καιο και γα­λή­νιο, γι’ αυτό και οι σπονδές από μέ­λι­ θεωρούνται νη­φά­λιες. Τα σμή­νη των μελισσών είναι α­κό­μα σύμ­βο­λο του α­ποι­κισμού. Όταν η μέ­λισ­σα με­τα­τί­θε­ται σε άλλο τό­πο, μα­θαί­νει όλα αυτά που α­φο­ρούν τη νέ­α της κα­τοι­κί­α πολύ γρή­γο­ρα και με με­γά­λη α­κρί­βεια.

Η

διατροφική μνήμη του μελιού

Το μέ­λι είναι για τις μέ­λισ­σες βο­σκή αλλά και τροφή.

Το μέλι, όπως και άλλα προϊόντα βασικής διατροφής, είναι γνωστό από την αρχαιότητα και αναφέρεται στις μυκηναϊκές πινακίδες της Γραμμικής Β.

Στην Οδύσσεια (κ 519) προσφέρεται σπονδή από μελίκρατον ή μελίκρητον, εκλεκτό ποτό από μέλι και γάλα. Στην Οδύσσεια επίσης (υ 168) οι ορφανές κόρες του Πίνδαρου τρέφονται από τη θεά Αφροδίτη με τυρί, μέλι και οίνο. Τα διάφορα αφεψήματα τα έπιναν με μέλι, έφτιαχναν ακόμα και κρασί με μέλι. Διαδεδομένα ήταν επίσης το υδρομέλιτον (νερό με μέλι), οξυμέλιτον (νερό με μέλι και λίγο ξύδι) και το μελίζωμον (ζωμός με μέλι). Το ίτριον γινόταν με μέλη και σουσάμι (είδος παστελιού), ενώ οι σησαμίδες φτιάχνονταν από μέλι, σουσάμι και λάδι σε σφαιρικές μπουκιές.

Με μέλι, τυρί, σκόρδο και άλλα συστατικά του κατασκεύαζαν τον μυττωτό (είδος σκορδαλιάς). Τα όσπρια τα έτρωγαν κατά κανόνα με τη μορφή χυλού, προσθέτοντας ανάμεσα στα άλλα και μέλι. Ευρύτατα διαδεδομένοι και σε μεγάλη ποικιλία ήταν και οι πλακούντες, μελιτούντες, πυραμοί, οινούτα κ.λπ., γλυκίσματα με μέλι, ξηρούς καρπούς και μυρωδικά.

Ο Πυθαγόρας και όλοι όσοι ακολουθούσαν τη διδασκαλία του είχαν το μέλι ως κύρια τροφή, ενώ ο Ιπποκράτης, πατέρας της Ιατρικής (462-352 π.Χ.), το συνιστούσε σε όλους τους ανθρώπους αλλά ιδιαίτερα στους ασθενείς. Ο Θεόφραστος αναφέρει: «Για να μη γεράσω πίνω γάλα και μέλι». Ο Αθήναιος, στο έργο του Δειπνοσοφιστές, αναφέρει το εξής: Ο Δημόκριτος, όταν είχε γεράσει, ήθελε να πεθάνει και μείωνε καθημερινά την τροφή του. Είχε φτάσει όμως η εποχή που θα γινόταν τα Θεσμοφόρια και οι γυναίκες τον παρακάλεσαν να μην πεθάνει στη διάρκεια της γιορτής. Ζήτησε τότε να του τοποθετήσουν κοντά του ένα δοχείο με μέλι. Έζησε έτσι αρκετές ημέρες και, όταν τελείωσε το μέλι, πέθανε. Κάποτε ρώτησαν τον Δημόκριτο πώς μπορούν οι άνθρωποι να διατηρηθούν άνοσοι και μακρόβιοι και αποκρίθηκε: «Εξωτερικά να χρησιμοποιούν ελαιόλαδο στο σώμα, και εσωτερικά μέλι». Ο Αριστοτέλης αναφέρει με επιστημονικό τρόπο πολλές πληροφορίες για τις μέλισσες και το μέλι. Η κυψέλη της εποχής αυτής ονομαζόταν ανάστομο κοφίνι.

Η παράδοση αναφέρει πως, όταν πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος, τον τοποθέτησαν σε μέλι για να διατηρηθεί πολύ καιρό. Η Κλεοπάτρα, Ελληνίδα βασίλισσα της Αιγύπτου, χρησιμοποιούσε το μέλι ως βασικό καλλυντικό της. Αλλά και στην περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το μέλι ήταν μέρος της διατροφής. Σε κείμενα της εποχής αναφέρονται τα παρακάτω: «Πίνομεν και ζωμόν μετά μέλιτος» και «Ορύζιν με το μέλιν», «όξος τε και μέλιν εκ του ακάπνιν» (αυτό που βγαίνει πριν καπνιστούν οι μέλισσες, το εκλεκτόν).

Για την ε­τυ­μο­λό­γη­ση του ο­νό­μα­τος Μέ­λισ­σα, το Μέ­γα Ετυμολογικό Λεξικό πα­ρα­θέ­τει τα εξής εν­δια­φέ­ρο­ντα στοιχεία: «Πα­ρά το μέλ­λειν... η μέ­λισ­σα των ανθών τα χρη­σι­μώ­τα­τα συλ­λέ­γου­σα, το μέ­λι ποιεί, τα μεν καλά ε­κλέ­γου­σα, τα δε φαύλα α­πορ­ρί­πτου­σα».

Ποίημα του λυρικού ποιητή Ανακρέοντα από την Τέω, ο οποίος έζησε τον 6ο αιώνα π.Χ.

Ο Έρωτας κάποτε δεν είδε τη μέλισσα

μες στα τριαντάφυλλα να κοιμάται

κι εκείνη τον τσίμπησε.

Τρυπημένος στο δάχτυλο ούρλιαξε.

Στην ωραία Αφροδίτη τρέχοντας πέταξε

κι είπε: «Χάθηκα, μάνα μου,

χάθηκα και πεθαίνω.

Φίδι με δάγκωσε μικρό, φτερωτό,

Που οι αγρότες μέλισσα το λεν».

Κι εκείνη του απάντησε:

«Αν το κεντρί μιας μέλισσας

πόνο σου φέρνει,

πόσο θαρρείς πως πρέπει να πονούν,

Έρωτα, όσοι τοξεύεις;»

Λαογραφία: για να μην τα πάρει ο ποταμός ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ

Μικρογραφία της κοινωνίας ήταν η κοινωνία των μελισσιών του στο μελισσομάντρι. Το μελισσομάντρι ήταν τόπος εύυδρος, σύδενδρος και προσήλιος, που ο μελισσοκόμος εγκαθιστούσε τα κρινιά.

Το μέλι ήταν το υποκατάστατο της σχεδόν άγνωστης ζάχαρης στα βουνά, ήταν φάρμακο και μια γλυκιά νότα στην πικρή ζωή του βουνίσιου. Μαζί με το κερί ήταν το πιο περιζήτητο εμπόρευμα από τα προϊόντα του. Η μελισσοκομία του προσπόριζε λίγα χρήματα, που ήταν πολύ δυσεύρετα εκείνο τον καιρό.

Τότε που το οικοσύστημα ήταν στα ζύγια του υπήρχαν και πολλά άγρια μελίσσια. Οι επιτήδειοι μελισσοκυνηγοί τ' ανακάλυπταν σε κουφάλες δέντρων και σε σπηλιές απάτητων βράχων, που πολλά απ' αυτά ο κόσμος τα 'λεγε στοιχειωμένα, γιατί πολλοί θαρραλέοι μελισσοκυνηγοί πλήρωσαν με τη ζωή τους την αποκοτιά να τρυγήσουν τέτοιους γλυκούς θησαυρούς.

Ο μελισσοκυνηγός έβλεπε σ' ένα τρεχούμενο νερό μέλισσες να πηγαινοέρχονται και να πίνουν, να ποτίζουν, όπως έλεγαν. Εξακρίβωναν την αράδιαση, το μέρος δηλαδή, που κατευθύνονταν οι μέλισσες, για να πάνε στο μελίσσι τους. Με το αετίσιο τους μάτι και την εμπειρία τους εντόπιζαν και σταύρωναν τον έλατο που βρισκόταν το μελίσσι κι έτσι το ιδιοποιούνταν και το φθινόπωρο πήγαιναν και το τρυγούσαν.

Λένε πως το άγριο μέλι είναι το καλύτερο, γιατί γίνεται από διαλεχτά λουλούδια, το σίγουρο όμως είναι πως δεν είναι προϊόν εργασίας του μελισσοκόμου, είναι κυνήγι και σαν τέτοιο είναι όντως το καλύτερο.

1. Παραδοσιακή μελισσοκομία.
Ο άνθρωπος από την αυγή ακόμα της πολιτισμένης του πορείας είδε ότι δεν του έφτανε το φυσικό μέλι των αγριομελισσιών, γι αυτό και από πολύ νωρίς, μιμούμενος τη φύση, ασχολήθηκε με την μελισσοκομία. Η εγχώρια παραδοσιακή μελισσοκομία ήταν αντιγραφή της άγριας, φυσικής "μελισσοκομίας". Το εγχώριο μελίσσι που εξέτρεφε ο μελισσοκόμος και το άγριο που θήρευε ο μελισσοκυνηγός διέφεραν στο ότι, το μεν πρώτο το εγκαθιστούσε ο άνθρωπος στο κρινί και το δε δεύτερο εγκαθίσταται μόνο του σε κουφάλες δέντρων και σπηλιές βράχων.

Τα είδη μελισσιών ήταν:
α) μανάδες (μελίσσια του προηγούμενου χρόνου)
β) πρωτογόνια ή μιγδάλια (τα πρώτα γονίδια των μανάδων)
γ) δευτερογόνια (για πολύ καλές μανάδες) και
ε) πρωτογόνια των πρωτογονιών (σπανίως)

1.1. Εγχώριο μελίσσι.
Το μελίσσι ήταν σαν ένα σπίτι.
Αποτελούταν από τα θέμελα (την βάση),
τον σκελετό (το κρινί),
και την σκεπή (το σκέπαστρο).
Το καθιερωμένο υλικό κατασκευής των κρινιών ήταν το ξύλο.

α. κρινί ή κουβέλι ή κυβέρτι ( σλαβ. krina ή kublu ). Το κρινί μπορεί να γίνει πλεχτό σαν κοφίνι, αλειμμένο απ΄ έξω με γελαδοσβουνιά. Ο ορεινός μελισσοκόμος όμως σπάνια το χρησιμοποιούσε. Στη μέση είχε δύο ξυλάκια περαστά, τον σταυρό, για να συγκρατούνται οι κερήθρες και ένα οδοντωτό κόψιμο στο κάτω μέρος, που ήταν οι πόρτες του μελισσιού. Στηριζόταν σε μια πέτρινη βάση και έφερε σκέπαστρο.

Υπήρχαν δύο ειδών ξύλινα κρινιά:
"τύπου κουρέτσας" Ήταν κούφιος κορμός από κάποιο γέρικο κρανοέλατο, δηλ. από προσήλιο και άγονο μέρος, τον οποίον καθάριζαν με ένα ειδικό εργαλείο, το σγούβι ή γουβιά.

σανιδένιο κιβώτιο. Συνήθως το κατασκεύαζε ο ίδιος ο μελισσοκόμος, μερικές όμως φορές ήταν και κατασκευή του μαραγκού. Θεωρούταν υποδεέστερο σε σχέση με το κρινί τύπου κουρέτσας.

β. βάση. Ήταν μια μεγάλη πλάκα η οποία βρισκόταν μόνιμα στο μελισσομάντρι.
γ. σκέπαστρο. Για καλύτερη στεγανότητα στην σανιδένια οροφή του κρινιού, πρόσθεταν μια μεγάλη φλούδα από έναν γεροέλατο. Πολλά μεγάλα έλατα, είχαν πληγές στη βάση τους, από αυτές τις επιθέσεις των μελισσοκόμων.

1.2. Εξαγωγή κηρόμελου.
Στο εγχώριο μελίσσι ο μελισσοκόμος ούτε έλεγχε ούτε και παρενέβαινε στα εσωτερικά του.

Την μόνη παρέμβαση που έκανε ήταν στις αρχές Οκτώβρη, όταν ήθελε να πάρει το μέλι του. Τότε σκότωνε τις μέλισσες και κατέστρεφε ολοκληρωτικά το "νοικοκυριό" τους. Το προϊόν αυτής της "λεηλασίας" ήταν το κηρόμελο, δηλ. κερήθρες και μέλι μαζί και η όλη εργασία λεγόταν τρύγημα του μελισσιού.

Παράλληλα, αρχές Ιουλίου, κούρευε το μελίσσι, αφαιρούσε δηλ. κάποιες κερήθρες από την κορυφή του κρινιού, απλώς για να δοκιμάσει λίγο μέλι.

α. θειαφοκέρι. Ήταν ένα κερί, που γινόταν βουτώντας ένα κουρέλι σε λιωμένο θειάφι. Στην μελισσοκομία το χρησιμοποιούσαν για να καπνίσουν μ' αυτό το κρινί ώσπου να ψοφήσουν οι μέλισσες και να μπορούν στη συνέχεια να το τρυγούν ανενόχλητοι. Επίσης το χρησιμοποιούσαν σε ειδικές περιπτώσεις και σαν πρόχειρο φωτιστικό μέσο.

β. μελισσομάχαιρο ή σμηνομάχαιρο ή κηροκόπο. Ήταν ένα μακρύ μαχαίρι ικανό να φτάνει μέχρι το σταυρό του κρινιού με το οποίο έκοβαν τις κηρήθρες.

1.3. Εξαγωγή μελιού.
Το μέλι λαμβανόταν με στράγγισμα ή στύψιμο του κηρόμελου. Στην πρώτη περίπτωση έβγαινε το σταχτό μέλι και στη δεύτερη το στιφτό.

α. κηροσκάφη. Ήταν μια μεγάλη σκάφη ειδική για την μελισσοκομία. Κάθε σοβαρό νοικοκυριό είχε τουλάχιστον τέσσαρες σκάφες. Μια για μπουγάδα, μια για ζύμωμα, μια για το βάψιμο των γαλάζιων και μια για το μέλι και το κηρί.

β. κηροτσάντιλα. Έμοιαζε με την μάλλινη τυροτσάντιλα. ΄Αντί για το σταλποτύρι (το πηγμένο γάλα) έβαζαν μέσα το κηρόμελο και την κρεμούσαν πάνω από την κεροσκάφη. Εκεί σιγά-σιγά έσταζε το μέλι και έτσι έπαιρναν το σταχτό μέλι.

γ. τσαντηλοσάκουλο. Αν ήθελαν στιφτό μέλι, έβαζαν το κηρόμελο μέσα σ΄ ένα μάλλινο σακί, ίδιας ύφανσης με την κηροτσάντηλα.
Εκεί έστυβαν το κερόμελο, ρίχνοντας ταυτόχρονα λίγο καυτό νερό και το μέλι πεταγόταν έξω από το τσαντηλοσάκουλο.

δ. πλαστήρι-κηρόξυλο. Έβαζαν το πλαστήρι λοξά μέσα στην κηροσκάφη, απίθωναν πάνω του το γεμάτο με κηρόμελο τσαντηλοσάκουλο και με ένα ξύλο,
σαν τσαποστύλι (στειλιάρι τσαπιού) το συνέθλιβαν. Έτσι πεταγόταν έξω το μέλι και έμεινε μέσα το κερί. Αυτή ήταν η χρησιμοποιούμενη μέθοδος για μικρές ποσότητες, που ήταν και η πιο συνηθισμένη.

δ. μελοστίφτης. Ήταν ειδικό εργαλείο με το οποίο πολλαπλασιαζόταν η φυσική μυϊκή δύναμη συμπίεσης του κηρόμελου (αξιοποιώντας τις ιδιότητες των μοχλών). Μεταξύ του σημείου εφαρμογής της δύναμης και του υπομοχλίου έμπαινε το τσαντηλοσάκκουλο, το οποίο δεχόταν πολλαπλάσια δύναμη από αυτήν που εφάρμοζε ο μελισσοκόμος. Τον ίδιο πρωτόγονο στίφτη τον χρησιμοποιούσαν και για "ταλιάγρισμα" (συμπίεση) των στέμφυλων όταν δεν ήθελαν να τα βγάλουν τσίπουρο.

1.4. Εξαγωγή κεριού.
Μετά το στύψιμο του κηρόμελου και την εξαγωγή του μελιού μέσα στο σακί έμεναν οι κηρήθρες.
Τοποθετώντας και πάλι το, γεμάτο κηρήθρες, τσαντηλοσάκουλο στο πλαστήρι το έστυβαν ξανά με το κηρόξυλο, αφού πρώτα του έριχναν άφθονο καυτό νερό.
Το κερί έλιωνε και συμπιεζόμενο πετιόταν έξω από το τσαντηλοσάκουλο και επέπλεε σαν λάδι μέσα στο νερό που περιείχε η κηρόσκαφη.
Όταν κρύωνε και έπηζε, υπό μορφή πέτσας στην επιφάνεια, το συνέλεγαν, το έβαζαν σ΄ ένα καζάνι και το ξανάλιωναν.
Το καθαρό πλέον λιωμένο κερί το έχυναν σε διάφορα τσουκαλοπίνακα, όπου εκεί σταθεροποιούταν και έπαιρνε την φόρμα του, που ήταν και η εμπορική συσκευασία του.

2. Κηροπλαστική
Η κηροπλαστική σαν ξέχωρη τέχνη και επάγγελμα δεν αναπτύχθηκε στα ορεινά. Οι λαμπάδες και τα κεριά δεν ήταν εμπορικό προϊόν, ήταν τις περισσότερες φορές ιδιοκατασκευή του πιστού.

Η οικιακή κηροπλαστική γινόταν με τα χέρια. Έπλαθαν για ώρα έναν βώλο κεριού ώσπου να γίνει σαν προζύμι. Μετά πλάθοντάς το και στρίβοντάς το, πάνω σ΄ ένα κατακόρυφα τεντωμένο σχοινί έφτιαχναν την λαμπάδα με φυτίλι το τεντωμένο σχοινί.
Στεφάνι κηροπλαστικής. Επαγγελματικότερη άσκηση της κηροπλαστικής γινόταν συνήθως από τον νεωκόρο της εκκλησιάς. Αυτός κρεμούσε νήματα στα άγκιστρα του ειδικού κηροπλαστικού του στεφανιού, έχυνε πάνω τους λιωμένο κερί και έτσι έφτιαχνε χυτά κεριά και λαμπάδες με όσο πάχος του επέβαλλε η ισχνή επάρκεια του ναού σε κερί και η αυξημένη ζήτηση των πιστών σε κεριά.


3. Μελισσοκομικά προϊόντα
Τα βασικά μελισσοκομικά προϊόντα ήταν το μέλι και το κερί. Το φυσικό μέλι, ας πούμε των αγριομελισσιών, είναι ένα άριστο προϊόν που καμιά επιστημονική παρέμβαση του ανθρώπου δεν μπόρεσε να το βελτιώσει ή να το ξεπεράσει, μπόρεσε όμως να το νοθεύσει.

Στην αγροτική προβιομηχανική εποχή, που το περιβάλλον ήταν υγιές, παρά τις πρωτόγονες μελισσοκομικές μεθόδους παραγόταν πολύ μέλι.
Στα βουνά η μελίγκρα του έλατου και η πλούσια χλωρίδα ήταν εγγύηση για μια άφθονη μελοπαραγωγή.
α. κερόμελο. Ήταν το προϊόν του τρυγήματος του κρινιού. Πολλές φορές για να αποφύγει τις φασαρίες των παραπέρα επεξεργασιών το πουλούσε στον έμπορο σαν κερόμελο.

β. βασιλικός πολτός. Είναι η τροφή που παράγουν οι εργάτριες μέλισσες για την βασίλισσά τους. Είναι πλούσια σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και σίδηρο. Θεωρείται φυσικό τονωτικό φάρμακο και χρησιμοποιείται από τους ηλικιωμένους σαν ελιξίριο της χαμένης τους νιότης.

γ. σταχτό μέλι. Ήταν το καλύτερο μέλι και χρησιμοποιούταν σαν φάρμακο.

δ. στιφτό μέλι. Με αυτό κατασκεύαζαν μελόπιτες και γενικά αντικαθιστούσε τη ζάχαρη.

ε. κερί. Εκτός από τις λαμπάδες και τα κεριά που έφτιαχνε για τις ανάγκες του ο μελισσοκόμος είχε και ένα σβώλο κεριού για να κερώνει τις τσαγκαρκλωνές του.

στ. μελότσιπρα. Μετά από τα επανειλημμένα στυψίματα και την κατεργασία του κερόμελου, με τα οποία λαμβανόταν το μέλι και το κερί, έμενε ένα υπόλειμμα τα μελότσιπρα.

Το κερί που υπήρχε σ΄ αυτά δεν μπορούσε πλέον να βγει με στύψιμο, χρειαζόταν ειδικά μηχανήματα τα οποία δεν διέθετε ο επιχώριος μελισσουργός. Έτσι κι αυτός τα έψηνε στο ρακοκάζανο και έβγαζε την μελόρακη. Ένα δεύτερης ποιότητας τσίπουρο.


Πηγή ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ