Παρασκευή 27 Ιουνίου 2014

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΟΡΕΣΤΑΔΑ

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Η παραπομπή από το προηγούμενο άρθρο για τα πήλινα εργαλεία μελισσοκομίας δεν έκανε γνωστό -όπως θα έπρεπε- το συγκεκριμένο άρθρο που θεωρώ εξαιρετική εργασία που πρέπει να ξέρουμε όλοι οι μελισσοκόμοι για τούτο το παραθέτω αυτούσιο.
 
Mελισσοκομία με αντίγραφα αρχαίων κάθετων κυψελών
Με βάση τις αρχαίες κυψέλες της Ισθμίας
 
  από Γιώργος Μαυροφρύδης - Δευτέρα, 18 Φεβρουαρίου 2013









Η έρευνα της αρχαιοελληνικής μελισσοκομίας βασίζεται αποκλειστικά σχεδόν στα αρχαιολογικά ευρήματα, μια που η αρχαία γραμματεία, τόσο η ελληνική όσο και η λατινική, δεν μας παρέχει ουσιαστικές πληροφορίες για τους τύπους των χρησιμοποιούμενων κυψελών στην αρχαία Ελλάδα και τον τρόπο άσκησης μελισσοκομίας με αυτές. Λατίνοι συγγραφείς βέβαια, όπως ο Βάρρων, ο Βιργίλιος, ο Κολουμέλλας, ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, ο Αιλιανός, ο Ψευδο-Κοϊντιλιανός και ο Παλλάδιος, αναφέρονται στη μελισσοκομία της εποχής τους, σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις (Βάρρων και κυρίως Κολουμέλλας) με λεπτομέρειες. Φαίνεται ωστόσο πως τα όσα γράφουν δεν αφορούν στη μελισσοκομία όπως αυτή ασκούνταν στην Ελλάδα (σημ. 1).

Οι πήλινες κυψέλες που η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως ανήκουν σε δύο κύριους τύπους, τον οριζόντιο και τον κάθετο. Ο τρόπος άσκησης της μελισσοκομίας με οριζόντιες πήλινες κυψέλες είναι γνωστός με λεπτομέρειες, εφόσον παρόμοιες κυψέλες ήταν έως πρόσφατα σε χρήση σε πολλά νησιά του νοτίου Αιγαίου. Μοναδικό ίσως σημείο που χρήζει διερεύνησης όσον αφορά στις οριζόντιες αυτές κυψέλες είναι ο τρόπος λειτουργίας των εξαιρετικά μικρών, σε σχέση με τα αντίστοιχα παραδοσιακά, προεκταμάτων (δακτυλίων επέκτασης) για τα οποία υπάρχει η άποψη πως χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή «άκαπνου» μέλιτος (σημ. 2).

Διαφορετικά είναι τα πράγματα όσον αφορά στις κάθετες πήλινες κυψέλες. Κυψέλες αυτού του τύπου, οι οποίες χρονολογούνται στην Ελληνιστική και τη Ρωμαϊκή περίοδο, έχουν έρθει στο φως στην Ισθμία (σημ. 3), τέσσερις μάλιστα έχουν αποκατασταθεί στην αρχική τους μορφή. Θραύσματα πήλινων κυψελών, πιθανότατα Ελληνιστικής περιόδου, που φαίνεται να ανήκουν στον ίδιο τύπο βρέθηκαν πρόσφατα και στο Αγαθονήσι (σημ. 4). Στον ίδιο πιθανώς τύπο κυψέλης ανήκουν και ορισμένα τμήματα αγγείων από τη Χίο (σημ. 5), την Αττική (σημ. 6), και τη Δήλο (σημ. 7), χρονολογούμενα από την Αρχαϊκή έως την Ελληνιστική περίοδο.


Στη βιβλιογραφία συνήθως δεν αναφέρεται ο τρόπος άσκησης της μελισσοκομίας με τις αρχαίες κάθετου τύπου κυψέλες (σημ. 8). Όπου αναφέρεται, είτε θεωρούνται κυψέλες «κινητής φωλιάς» (σημ. 9) είτε γίνεται λόγος για την πιθανότητα οι εν λόγω κυψέλες να είναι κινητής κηρήθρας ή ίσως κάποιου ενδιάμεσου υποθετικού σταδίου μεταξύ των κυψελών «κινητής φωλιάς» και αυτών της κινητής κηρήθρας (σημ. 10).

Η λειτουργία των κάθετων αρχαίων κυψελών ως κυψελών «κινητής φωλιάς», ως κυψελών δηλαδή που επιτρέπουν να ανασηκωθεί το καπάκι με όλη τη φωλιά (τις κηρήθρες και τον πληθυσμό του σμήνους), θα πρέπει κατά τη γνώμη μας να απορριφθεί. Παρόμοιες κυψέλες δεν έχουν καταγραφεί πουθενά στον κόσμο και πιστεύουμε πως με τις εν λόγω κυψέλες δεν είναι καν εφικτή η άσκηση μελισσοκομίας σε πραγματικές συνθήκες, λόγω των πολλών και δυσεπίλυτων προβλημάτων που θα αντιμετώπιζε ο μελισσοκόμος. Οι κυψέλες «κινητής φωλιάς» άλλωστε δεν είναι τίποτε περισσότερο από ένα υποθετικό ενδιάμεσο στάδιο εξέλιξης των κυψελών κινητής κηρήθρας που προτάθηκε προ τριακονταετίας (σημ. 11) και που δέχεται ως δεδομένο πως οι κάθετες κυψέλες είναι νεότερες των οριζόντιων από τις οποίες και εξελικτικά κάποια στιγμή προήλθαν.

Τα επιμέρους χαρακτηριστικά των αρχαίων κυψελών της Ισθμίας (σχήμα, διαστάσεις, θέση εισόδου των μελισσών) καθώς και τα εθνογραφικά τους παράλληλα (σημ. 12) συνηγορούν, κατά την άποψή μας, στο ότι οι κάθετες αυτές κυψέλες ήταν κινητής κηρήθρας, χρησιμοποιούσαν δηλαδή πήχεις-κηρηθροφορείς στο άνω μέρος, έτσι ώστε οι μέλισσες να προσκολλούν τις κηρήθρες τους, ανά μία, σε κάθε πήχη, επιτρέποντας με αυτό τον τρόπο μια σειρά χειρισμών που σε διαφορετική περίπτωση είναι εξαιρετικά δύσκολοι ή και αδύνατοι. Πιστεύουμε μάλιστα πως δεν απομένει να ανακαλυφθεί τίποτε άλλο προς επιβεβαίωση της εν λόγω άποψης, εκτός κι αν αναμένουμε να βρεθούν οι ξύλινοι κηρηθροφορείς των κυψελών, πράγμα φυσικά αδύνατον εφόσον δεν διατηρούνται στο πέρασμα του χρόνου.

Για να διαπιστώσουμε στην πράξη εάν οι αρχαίες αυτές κάθετες κυψέλες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με επιτυχία ως κυψέλες κινητής κηρήθρας κατασκευάσαμε αντίγραφα τριών εκ των τεσσάρων αποκατεστημένων κυψελών της Ισθμίας με σκοπό την πειραματική άσκηση μελισσοκομίας με αυτές. Συγκεκριμένα, κατασκευάστηκαν αντίγραφα της κυψέλης που φέρει πλησίον του στομίου της την επιγραφή «ΟΡΕΣΤΑΔΑ» (ΙΡ 586), και δύο άλλων, οι οποίες δεν φέρουν λαβές και έχουν την είσοδο των μελισσών η μία στη βάση (ΙΡ 2215) και η άλλη στο κάτω μέρος του πλαϊνού τοιχώματος (ΙΡ 2512). Στην πειραματική αυτή άσκηση μελισσοκομίας συμμετείχαν, πέραν του γράφοντος, η Μαρία Γκουτζαμάνη, αρχαιολόγος και μελισσοκόμος, καθώς και ο επαγγελματίας μελισσοκόμος από τον Βαρνάβα Αττικής Ισίδωρος Τσιμίνης, με πολύτιμη για εμάς εμπειρία στις κυψέλες κινητής κηρήθρας, τόσο στην παραδοσιακή τους μορφή όσο και σε μία «βελτιωμένη» από τον ίδιο.

Η κατασκευή των αντιγράφων ανατέθηκε στον έμπειρο αγγειοπλάστη Παναγιώτη Φουτούγιο από το Καπανδρίτι. Τον Ιούνιο του 2007, υπό την επίβλεψη των αρχαιολόγων και με τη βοήθεια της κεραμίστριας Μαρίας Στέφα, τα αντίγραφα ήταν έτοιμα (εικ. 1).

Την επόμενη άνοιξη οι κυψέλες μεταφέρθηκαν στο χώρο του μελισσοκομείου. Με εξαίρεση την κυψέλη με την επιγραφή, στις άλλες επιλέξαμε πήλινα καπάκια, χωρίς να μας απασχολούν ιδιαίτερα τα επιμέρους χαρακτηριστικά τους – αρχαία καπάκια κάθετων πήλινων κυψελών δεν έχουν έως τώρα βρεθεί. Ειδικά για την κυψέλη «Ορεστάδα» (εικ. 2) όμως χρησιμοποιήσαμε ένα επίπεδο ξύλινο καπάκι, ώστε να μην θεωρηθεί πως αυξήθηκε ο εσωτερικός της όγκος (αν και αυτό θα τοποθετούνταν πάνω από τους κηρηθροφορείς, που στην ουσία δεν παίζει κανένα ρόλο). Κι αυτό διότι η σχετικά μικρή χωρητικότητα του αγγείου υπήρξε επιχείρημα για ορισμένους να θεωρήσουν πως δεν πρόκειται για κυψέλη (σημ. 13), συγκρίνοντάς τη με ορισμένες μεγαλύτερες σε όγκο παραδοσιακές κυψέλες κινητής κηρήθρας που είχαν υπ’ όψιν τους (σημ. 14) και αγνοώντας την ύπαρξη άλλων, παρόμοιων, παραδοσιακών κυψελών με χωρητικότητα σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και μικρότερη αυτής του αρχαίου αγγείου.

Για πήχεις-κηρηθροφορείς τοποθετήθηκαν σανίδες πλάτους 3,5 περίπου εκατοστών. Τόσο ήταν περίπου το πλάτος των κηρηθροφορέων στις παραδοσιακές κυψέλες κινητής κηρήθρας, το οποίο οι μελισσοκόμοι υπολόγιζαν πρόχειρα χρησιμοποιώντας ως μέτρο είτε το μήκος της δεύτερης φάλαγγας του αντίχειρα (όπως συνέβαινε στην Κρήτη, σημ. 15) είτε, συνηθέστερα, το άθροισμα του πλάτους του δείκτη και του μέσου δακτύλου (σημ. 16).

 Το σύνολο των κηρηθροφορέων ανά κυψέλη προέκυψε να είναι εννέα για την «Ορεστάδα» (ΙΡ 586), δέκα για την ΙΡ 2215 και έντεκα για την ΙΡ 2512, που αντιστοιχεί σε γενικές γραμμές με αυτό των παραδοσιακών κυψελών του τύπου αυτού. Οι παραδοσιακές πήλινες κυψέλες κινητής κηρήθρας της Κρήτης επί παραδείγματι, τα λεγόμενα «βρασκιά» ή «φρασκιά», διέθεταν κατά βάση δέκα πήχεις-κηρηθροφορείς (σημ. 17).

Την άνοιξη του 2008 τοποθετήθηκαν σμήνη στις κυψέλες (εικ. 3, 4 και 5), έργο στο οποίο συνέδραμαν, κυνηγώντας μαζί μας αφεσμούς από την ευρύτερη περιοχή, οι μελισσοκόμοι Χαράλαμπος Κουρκούλης και Mazia Waris. Δεν χρειάστηκε να περιμένουμε παρά λίγες ημέρες για να διαπιστώσουμε πως οι μέλισσες ξεκίνησαν να χτίζουν τις κηρήθρες τους προσκολλώντας τες ανά μία στον εκάστοτε πήχη-κηρηθροφορέα, δημιουργώντας κινητές κηρήθρες (εικ. 6).

Την άνοιξη του μεθεπόμενου έτους (2010) το πείραμα επαναλήφθηκε σε άλλη περιοχή του Καπανδριτίου, όχι γιατί έμενε κάτι να αποδειχθεί, αλλά πλέον για λόγους περαιτέρω παρατήρησης, απόκτησης εμπειρίας στη μελισσοκομία με κινητές κηρήθρες των συμμετεχόντων και, τρόπον τινά, ευχάριστης ενασχόλησης. Φυσικά, οι μέλισσες δημιούργησαν και πάλι κινητές κηρήθρες (εικ. 7 και 8).

Συμπερασματικά, από την πειραματική άσκηση μελισσοκομίας με τα αντίγραφα των κάθετων κυψελών της Ισθμίας συνάγεται πως οι κυψέλες αυτές θα μπορούσαν εύκολα και με απόλυτη επιτυχία να χρησιμοποιηθούν ως κυψέλες κινητής κηρήθρας, όπως ακριβώς πιστεύουμε πως συνέβαινε και κατά την αρχαιότητα.

Γιώργος Μαυροφρύδης
Αρχαιολόγος

*Η χρήση κυψελών κινητής κηρήθρας στην αρχαία Ελλάδα αποτέλεσε για εμάς αντικείμενο έρευνας, τη δημοσίευση της οποίας αναμένουμε. Στο πλαίσιο της έρευνας αυτής εντάσσεται και η πειραματική άσκηση μελισσοκομίας με αντίγραφα των αρχαίων κυψελών της Ισθμίας που παρουσιάζεται εδώ.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Φόρμα επικοινωνίας

Όνομα

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο *

Μήνυμα *

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗΣ

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗΣ
Το φηφιακό βιβλίο για την αριθμητική και τη γεωμετρία

ΑΡΧΕΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ

ΘΕΜΑΤΑ

Τα βασικά (36) εργαλεία (33) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ (23) ΒΙΝΤΕΟ (20) έξυπνα κόλπα (18) κυψέλη (16) μελισσοκομική ιστορία (16) ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ (15) ανακοινώσεις (14) αυτοπροστασία (12) ΚΟΦΙΝΕΛΟ (11) SKEP (10) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ (10) το σύστημα μου (10) κατασκευές (9) οδηγίες (9) ΒΑΣΙΛΟΤΡΟΦΙΑ (8) απόψεις (8) ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΙΚΗ ΚΥΨΕΛΗ (7) Η ΕΥΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΛΛΗΝΑΣ (7) ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΕΡ (7) Συσκευασίες μελιού (7) βιβλία (7) κυψελη (7) παραδοσιακή μελισσοκομία (7) Μελισσοκομική Πρακτική (6) κυψέλη άμστελ (6) περιβάλλον (6) συσκευασίες (6) το μελισσοκομείο μου (6) Η ΜΕΛΙΣΣΑ ΣΑΝ ΕΜΠΕΥΣΗ (5) ΚΥΨΕΛΗ ΚΟΡΜΟΣ (5) βασιλικός πολτός (5) οικειακή διατροφική αυτάρκεια (5) παράξενα (5) συσκευασία (5) φυσική ζωή (5) 1.ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ (4) ΓΥΡΗ (4) Γερμανική μελισσοκομεία (4) Ελληνική σοφία (4) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΑ ΦΥΤΑ (4) ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ (4) ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΡΙΣΤΕΑΣ (4) ΤΟ ΖΕΥΓΑΡΩΜΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ (4) αποφθέγματα (4) δράσεις (4) εχθροί της μέλισσας (4) κοινωνία (4) νομικά θέματα (4) πολιτική (4) σκέψεις (4) το εργαστήρι του βασιλοτρόφου (4) ¨ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΥΤΑΡΚΕΙΑ (3) ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ (3) ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ (3) Ελλάδα (3) ΙΣΤΟΡΙΑ (3) ΚΟΣΜΗΜΑ (3) ΚΥΨΕΛΗ ΠΟΛΗΣ (3) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕ ΤΙΤΛΟΥΣ (3) ΠΡΟΠΟΛΗ (3) Πρόσωπα της Ελληνικής μελισσοκομίας (3) ΤΟΠΙΑ (3) ΦΥΛΕΣ ΜΕΛΙΣΣΩΝ (3) ΧΤΙΣΙΜΟ ΚΗΡΗΘΡΑΣ (3) ανέκδοτο (3) βότανα (3) διεθνώς (3) ιστοσελίδες μελισσοκομίας (3) μεταλλαγμένα (3) μεταφορικό μέσο μελισσοκόμων (3) πλαστική κυψέλη (3) προιόντα (3) TOP BAR (2) ΑΝΑΣΤΟΜΗ ΚΥΨΕΛΗ (2) ΒΙΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΕΣ (2) ΒΟΤΑΝΑ (2) ΓΕΩΡΓΙΑ (2) ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ (2) Δημήτρης Καρακούσης (2) ΕΚΘΕΣΕΙΣ (2) ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ (2) ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΡΟΦΗΣ (2) ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΙΟΝΤΑ (2) ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΦΥΛΕΣ ΜΕΛΙΣΣΩΝ (2) ΕΛΛΗΝΙΚΟΤΗΤΑ (2) ΕΞΥΠΝΑ ΚΟΛΠΑ (2) Ηλεκτρονικό κατάστημα (2) Ημερολόγιο εμπειριών (2) ΚΗΦΗΝΑΣ (2) ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑ (2) Λευκάδα (2) ΜΕΛΙΣΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ (2) ΜΕΛΙΣΣΟΚΕΡΙ (2) Μύθοι Αισώπου (2) ΝΟΜΑΔΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ (2) ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΥΨΕΛΗ (2) ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΜΙΜΗΣΗ (2) ΠΑΤΡΙΔΟΓΝΩΣΙΑ (2) ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ (2) ΠΡΩΤΟΓΟΝΕΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ (2) Πρόσωπα (2) Πρόσωπα της διεθνούς μελισσοκομίας (2) ΣΥΡΜΑΤΩΜΑ ΠΛΑΙΣΙΟΥ (2) ΤΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ (2) ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ (2) ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ (2) αλυσοπρίονο (2) βαρρόα (2) βιολογία (2) δηλητήριο μέλισσας (2) διαγωνισμοί (2) ενεργειακή αυτάρκεια (2) ενημέρωση (2) επιστήμη (2) ετήσιος απολογισμός (2) ευτράπελα (2) η μέλισσα (2) ιδιοκατασκευές (2) κοφίνια (2) κυψέλες (2) κυψέλη Αργώ (2) κυψέλη ανάστομη-τοπ μπαρ- (2) μελισσοκομική επιθεώρηση (2) νομοθεσία μελισσοκομίας (2) πλαστική κυψέλη Νικοτπλαστ (2) προμηθευτές (2) στατιστικά στοιχεία (2) τα προϊόντα μου (2) τιμές (2) τρύγος (2) υδρόμελο (2) φυλές μέλισσας (2) φυτά (2) Aσθένειες του μελισσιού (1) Huber Francois (1) Α (1) ΑΓΡΙΑ ΖΩΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (1) ΑΓΡΙΑ ΧΟΡΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (1) ΑΓΡΟΤΟΣΠΙΤΟ (1) ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ (1) ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ ΘΕΡΜΑΝΣΗΣ (1) ΑΝΤΛΙΑ ΚΡΙΟΣ (1) ΑΡΙΣΤΑΙΟΣ (1) ΑΣΦΑΛΕΙΑ (1) ΑΥΤΟΜΑΤΗ ΚΥΨΕΛΗ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΜΕΛΙΟΥ (1) Αστείο (1) ΒΑΛΒΙΔΕΣ ΔΙΑΦΥΓΗΣ (1) ΒΑΡΕΛΙ (1) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (1) Βαρροική ακαρίαση (1) Γ’ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ (1) ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ ΚΥΨΕΛΗΣ (1) ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ (1) ΔΙΕΘΝΩΣ (1) Διατροφή (1) ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ (1) ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΦΕΣΜΟΥ ΣΕ ΚΥΨΕΛΗ (1) ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ (1) ΕΛΙΑ (1) ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ ΥΠΟΔΟΜΩΝ (1) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ (1) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ (1) ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΗΜΑ (1) ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗΣ (1) ΕΞΥΠΝΑ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ ΚΥΨΕΛΗΣ (1) ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΕΙΟ (1) ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΛΙΩΝ ΚΥΨΕΛΩΝ (1) ΕΠΙΛΟΓΗ ΦΥΛΗΣ ΜΕΛΙΣΣΩΝ (1) ΕΡΓΑΤΡΙΑ (1) ΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ (1) ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ (1) ΕΧΡ (1) Επικαιρότητα (1) Εργάτης πεύκου (1) ΖΑΧΑΡΟΖΥΜΑΡΟ (1) ΖΟΜΠΥ (1) ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ (1) ΖΩΓΡΑΦΙΣΜΕΝΕΣ ΚΥΨΕΛΕΣ (1) ΖΩΗ ΣΤΗ ΦΥΣΗ (1) Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ (1) Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑΣ (1) Η ΕΥΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΕΛΛΗΝΑΣ ΚΑΙ Η ΔΥΣΤΥΧΙΑ ΤΟΥ ΝΑ ΜΗΝ ΕΙΣΑΙ (1) Η ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΜΟΥ (1) ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΟΔΗΛΑΤΟ (1) ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟ (1) ΘΕΡΜΟΚΥΨΕΛΗ ΒΕΕΒΟΧ (1) ΘΥΡΙΔΑ (1) Θερμοβάρ (1) ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ (1) ΙΤΑΛΙΚΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ (1) ΚΌΣΜΗΜΑ (1) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ (1) ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ (1) ΚΕΝΤΡΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ (1) ΚΕΡΑΛΟΙΦΗ (1) ΚΕΡΙ (1) ΚΗΡΟΓΟΝΟΙ ΑΔΕΝΕΣ (1) ΚΟΤΕΤΣΙ (1) ΚΤΙΣΙΜΟ ΚΟΜΠ (1) ΚΥΨΕΛΗ ΚΤΙΣΤΗ (1) ΚΥΨΕΛΗ ΠΗΛΙΝΗ (1) Κωστας Χαραλάς (1) ΛΙΩΣΙΜΟ ΚΕΡΙΟΥ (1) ΜΑΚΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ (1) ΜΕΛΙΣΣΟΒΟΣΚΕΣ (1) ΜΕΛΙΣΣΟΚΗΠΟΣ (1) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟ ΒΗΜΑ (1) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ (1) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟ ΦΟΡΕΙΣ (1) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ (1) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ (1) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΙΟΥΛΙΟΥ (1) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΜΑΡΤΙΟΥ (1) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ (1) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΟΚΤΩΜΒΡΙΟΥ (1) ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΙ ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ (1) ΜΕΞΙΚΟ (1) ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΚΥΨΕΛΗΣ (1) ΜΥΘΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΗΡΩΕΣ (1) ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ (1) Μανίκης (1) Μελίσσια κι άνθρωπος (1) Μελίχρυσος (1) ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ (1) ΝΤΑΝΤΑΝΤ (1) Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ (1) Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ (1) Ο ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ (1) ΟΙ ΝΟΟΤΡΟΠΙΕΣ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ (1) ΟΡΕΣΤΑΔΑ (1) ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ (1) ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΔΙΚΤΥΟ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗΣ ΟΔΙΚΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ (1) ΠΑΡΑΣΙΤΑ (1) ΠΗΛΙΝΑ ΣΚΕΥΗ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΑΣ (1) ΠΗΛΙΝΗ ΚΥΨΕΛΗ (1) ΠΗΛΙΝΗ ΚΥΨΕΛΗ ΚΑΘΕΤΗ (1) ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΘΕΡΜΟΚΥΨΕΛΗ APIMAYE (1) ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΚΥΨΈΛΗ (1) ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΚΥΨΕΛΗ (1) ΠΛΑΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΕΚΝΟΣΕΤ (1) ΠΟΣΙΜΟ ΝΕΡΟ (1) ΠΟΤΙΣΤΡΑ ΜΕΛΙΣΣΏΝ ΤΕΚΝΟΣΕΤ (1) ΠΡΟΠΑΛΟΙΦΗ (1) ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ (1) ΠΡΩΤΟΓΟΝΗ ΚΥΨΕΛΗ (1) ΠΡΩΤΟΕΛΛΗΝΕΣ (1) Περιοδικά μελισσοκομίας (1) ΡΟΛΟΙ (1) ΣΕΡΣΕΛΟΙ (1) ΣΕΡΣΕΝΙΑ (1) ΣΙΚΕΛΙΑ (1) ΣΤΕΝΣΙΛ (1) ΣΤΟΧΟΙ (1) ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ (1) ΣΥΛΛΕΚΤΕΣ ΠΡΟΠΟΛΗΣ (1) ΣΥΝΤΑΓΗ ΒΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΟΠΟΛΗΣ (1) ΣΥΝΤΑΓΗ ΠΡΟΠΑΛΟΙΦΗΣ (1) ΣΥΣΤΗΜΑ ΖΕΝΤΕΡ (1) ΣΦΗΚΕΣ (1) ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ (1) ΤΑΙΝΙΕΣ (1) ΤΑΜΠΕΛΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΟΥ (1) ΤΑΜΠΕΛΙΤΣΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΗΠΟΥ (1) ΤΕΧΝΗΤΗ ΣΜΗΝΟΥΡΓΙΑ-ΚΟΨΙΜΟ ΜΕΛΙΣΣΙΟΥ- (1) ΤΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣ (1) ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ (1) ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΑΦΕΣΜΟΥ ΣΕ ΚΥΨΕΛΗ (1) ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΦΥΛΟΥ ΚΕΡΙΟΥ ΣΕ ΠΛΑΙΣΙΟ (1) ΤΡΟΦΟΔΟΤΕΣ (1) ΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΑΣ (1) ΥΠΟΔΟΜΗ (1) ΥΨΕΛΙ (1) ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ (1) ΦΙΛΟΤΕΛΙΣΜΟΣ (1) ΦΙΝΛΑΝΔΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ (1) ΦΟΡΗΤΟ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ (1) ΦΩΛΙΑ ΠΟΥΛΙΩΝ (1) ΦΩΤΟΒΟΛΤΑΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΥΤΟΝΟΜΟ (1) ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΜΕΛΙ (1) ΧΕΙΡΙΣΜΌΣ ΑΤΥΧΗΜΑΤΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΥ ΦΟΡΤΗΓΟΥ (1) ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ (1) ΧΕΙΡΙΣΜΟΙ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ (1) ΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟ ΚΕΡΙ (1) ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΕΝΕΣ ΚΥΨΕΛΕΣ (1) ανακαλύψεις (1) αρρώστιες (1) ασκοσφαίρωση (1) ασφάλεια (1) βαμβακίαση πεύκου (1) βασιλισσοκελιά (1) βιολογική μελισσοκομία (1) βιοποικιλοτητα και απειλές (1) γλυκά (1) διατροφικά σκάνδαλα (1) εγκλωβισμός βασίλισσας (1) εκθέσεις-συνέδρια (1) εκλογές (1) εντατική γεωρία (1) εξ (1) επίκαιρα (1) εργαστήριο μελισσοκομικό (1) η μελισσοκομία (1) η παριζιάνικη κυψέλη (1) καθαρισμός εργαλείων (1) καυσιμο νερό (1) κινηματογράφος (1) κυψέλη επίδειξης Οντάριο (1) κυψελίδιο (1) κόψιμο μελισσιού (1) μέλισσα και περιβάλλον (1) μήνας του μέλιτος (1) μελισσοκομική ορολογία (1) μελισσοκομική χλωρίδα (1) μελισσοφάγος (1) μελιτογόνα έντομα (1) μελόκρασο (1) μικρό εργαστήρι της μέλισσας (1) μινιμαλιστική κυψέλη (1) μοντέλο πρόγνωσης μελιτοεκκρίσεων (1) μύγες και μέλι (1) νέοι μελισσοκόμοι (1) νομαδική κυψέλη (1) νοσεμίαση (1) ο επιγειος παράδεισος (1) οι τροφοδότες μου (1) οικονομία (1) παράσιτα (1) πελίτι (1) πλαστική κυψέλη beehive (1) πλαστική κυψέλη Τεκνοσέτ (1) ποιότητα (1) προιόντα κυψέλης (1) σερσένι (1) σκαθάρι (1) συνταγές με μέλι (1) συνταγή ζαχαροζύμαρου (1) σφήκα (1) σύστημα Αριστέας (1) τα προϊόντα της μέλισσας (1) ταυτοποίηση (1) τιμοκατάλογος Ελληνικός (1) το εργαστήριο μου (1) τσιμεντένια κυψέλη:Μέλοικος (1) φαρμακείο σπιτιού (1) φουτουριστική κυψέλη (1) φυσική καλλιέργεια (1) φωτογραφία (1)

Η ευτυχία του να είσαι Έλληνας και η δυστυχία του να μην είσαι

Η ευτυχία του να είσαι Έλληνας και η δυστυχία του να μην είσαι
κάντε κλίκ για ανάγνωση του πλήρους έργου